مقایسه تطبیقی تصویر‌پردازی‌های حماسی در دیوان متنبی و عنصری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری زبان و ادبیات فارسی، مدرس دانشگاه هرمزگان

چکیده

سعی این پژوهش بر‌آن‌است تا تصویرپردازی‌های حماسی دیوان متنبی و عنصری را در قصایدی که به‌صورت‌ویژه به شرح جنگ‌ها و لشکرکشی‌های سیف‌الدوله و محمود غزنوی، پرداخته‌است، مورد‌بررسی‌قرار‌دهد و با تجزیه و تحلیل موضوعات مشترک به‌کار‌رفته در تصویرهای حماسی دو‌شاعر و بررسی تأثیر صبغۀ‌اقلیمی بر خلق این تصویرها به‌این پرسش اساسی پاسخ-دهد که هر‌یک از‌این دو شاعر برای خلق تصویرهای حماسی از چه تکنیک‌هایی استفاده‌کرده‌اند وکاربرد این تکنیک‌ها در نهایت چه تأثیری بر سطحی یا عمیق‌بودن تصاویر گذاشته‌است؟ در این تحقیق قصایدی انتخاب‌شده‌است که اختصاصا به شرح جنگ‌های سیف‌الدوله و متنبی می‌پردازند و بعضی از آنها فهرستی از جنگ‌های این دو پادشاه هستند. شیوۀ ارائه مطالب در این تحقیق، تحلیلی است و پژوهش در پایان به‌این نتیجه دست‌می‌یابد که مشترکات زیادی در موضوعات و تکنیک‌های تصویر-پردازی حماسی دو شاعر دیده‌می‌شود.
براساس این پژوهش عنصری با تأثیرپذیری از متنبی، در بیشتر موضوعاتی که متنبی تصویر‌پردازی‌کرده، نمونه‌هایی خوب از قصاید حماسی را به ادب‌فارسی تقدیم‌‌کرده‌است. اما شیوۀ عنصری در خلق تصاویر حماسی یعنی به‌کارگیری تکنیک‌هایی چون استفاده از اوزان مناسب حماسه، واژگان و ترکیبات حماسی، تشبیهات و استعاره‌هایی با مضامین حماسی و استفاده از قصاید مقتضب که به حماسی‌تر‌کردن فضای قصاید او کمک‌می‌کند، سبب‌می‌شود که بتوان‌ادعا‌کرد هرچندتصویر‌های متنبی از نظر تازگی، تنوع، پیچیدگی و پویایی، بر تصویر‌های عنصری برتری دارند، اما تصاویر عنصری از‌نظر به‌کار‌گیری مجموعۀ عناصر حماسی برای ایجاد لحن حماسی قصاید، در جایگاه بالاتری قرار‌دارند. همچنین نشان‌دادن سطحی‌بودن تصاویر حماسی دو شاعر و دور‌بودن از تراکم و تو‌در‌تویی تصاویر از‌آن‌گونه که منجر‌به پیچیدگی و دور‌خیالی شعر می‌شود، برآیند دیگر این پژوهش‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative Comparison of epic imaging in Motenabbi and Onsori Poetry

نویسنده [English]

  • Sara Baramaki
PhD in Persian language and literature, Hormozgan University lecturer
چکیده [English]

This study is trying to Review the epic imaging of Motenabbi and Onsori Poetry spicily in odes that discussed description of wars and campaigns of Sayf al-Dawla and Mahmoud Ghaznavi. This study by analyzed common Employed themes in the epic images of this two poets and the effect of climate ascend to the creation of these images, is trying to answer this questions:what techniques used each of these two poets to create epic images? And what impact left the application of these techniques on the superficial or deep impact? The method that presented in this study is analysis. At the end the research concluded this result that many common in themes and imagery techniques can be seen in epic poets.
Onsori under the influence of Mutanabi,created the epic odes in many issues that Mutanabi have imaged in them. The Onsori method in creation of epic odes means the use of techniques such using of Suitable meter of ode, Words and epic blend, Simile and metaphor in epic themes and the odes without Tshbyb that help to make more epical the peace of odes.And all of this Factors Caused we can claim although novelty, movement,dynamism and the violence in Motenabbi images is more than onsori images but Onsori images, in terms of use of Collection of Epic elements is in higher status. Also showing the superficiality of epic images of tow poets and being Away from density of Pictures that lead them to complexity in poetry,is the outcome of this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • “Comparative Literature”
  • “Motenabi”
  • “onsori”
  • “epic imaging”
- ابن­اثیر، ضیاءالدین. (1419). المثل­السائر فی­الاذب­الکاتب و الشاعر. تصحیح عباس اقبال آشتیانی. بیروت: دارالکتب العلمیه.  
- پارسا­پور، زهرا. (1383).  مقایسۀ زبان حماسی و غنایی با تکیه بر اسکندرنامه و خسرو و شیرین نظامی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- جاحظ،عمروبن­بحر. (1958). الحیوان. تصحیح عبدالسلام هارون. قاهره: مطبعه عیسی البابی الحلبی.
- جرجانی، عبدالقاهر. (1420).  دلائل الاعجاز. بیروت: دارالکتاب العربی.
- حبیبی، علی­اصغر و سلیمانی، مرتضی. (1393). «بررسی تطبیقی مدح سیف­الدوله در شعر متنبی با مدح محمود غزنوی در شعر عنصری». در مجموعۀ مقالات هشتمین همایش بین­المللی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی. 4124- 4139. زنجان: دانشگاه زنجان.
- حریرچی، فیروز و محسنی، علی­اکبر. (1380). «صورخیال در شعر متنبی» نشریۀ مدرس علوم انسانی. دورۀ 5، شمارۀ 3، صص 11-26.
- دشتی، مریم و صادقیان، محمّدعلی. (1388). «لحن حماسی در قصاید عنصری». نامۀ پارسی. شمارۀ 38 و39، صص150-174.
- سبزیان­پور، وحید. (1393). «بررسی تطبیقی حماسه در شعر متنبی و فردوسی(مطالعۀ موردی: تصویر گرد و غبار)». دوفصل­نامۀ ادبیات تطبیقی. سال اوّل، شمارۀ اوّل، صص 27-45. 
- طالبیان، یحیی. (1378). صورخیال در شعر شاعران سبک خراسانی. کرمان: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی عماد کرمانی.
- عنصری، ابوالقاسم حسن. (1342). دیوان اشعار عنصری. به کوشش محمّد دبیرسیاقی. تهران: انتشارات کتابخانه سنائی.
- عمران­پور، محمّد­رضا. (1384). «عوامل ایجاد و تغییر و تنوع و نقش لحن در شعر». فصل­نامۀ پژوهش­های ادبی. دورۀ 3، شمارۀ 9-10، صص 127-150.
- فتوحی رودمعجنی، محمود. (1385) بلاغت تصویر. تهران: سخن.
- قرطاجنی، ابی­الحسن­حازم. (1986). منهاج­البلغاء و سراج­الادباء. تقدیم و تحقیق: محمدالحبیب­ابن الخوجه. بیروت: دارالغرب­الاسلامی.
- المتنبی، احمد­بن­حسین. (1357ق-1938م). دیوان اشعار متنبی (2جلد). شارح عبدالرحمن البرقوقی. قاهره: مطبعه الاستقامه.  
- مسبوق، سیّد مهدی و قائمی، مرتضی و فرخی­راد، پروین. (1390). «بررسی پویایی و حیات صورخیال در شعر متنبی». فصل­نامۀ لسان مبین. سال دوم، شمارۀ 4، صص 219-232.
- ممتحن، مهدی. (1386). «تاثیر سروده­های عربی بر قصاید عنصری». فصل­نامۀ ادبیات تطبیقی. دورۀ 1، شمارۀ 3، صص 183-202.
- یلمه ­ها، احمدرضا. (1392). «بررسی تطبیقی اشعار مدحی عنصری و متنبی». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال چهارم، شمارۀ8، صص 317-335.