یأس و امید در شعر أمل دنقل و سیاوش کسرایی (تحلیل نشانه‌شناسی مؤلفه‌های: مکان-زمان و اسطوره‌ها)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

4 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

در سال‌های اخیر دانش نشانه‌شناسی بابی تازه در تحلیل، فهم و نقد متون ادبی و کشف زوایای پنهان آن به وجود آورده‌‌است. أمل دنقل شاعر معاصر مصری و سیاوش کسرایی از جمله شاعران دغدغه‌مندی هستند که در زمانه‌‌ای متلاطم زیسته‌اند. نابسامانی‌های سیاسی و اجتماعی در محتوا و ساختار شعر این دو به شدت تأثیر گذاشته ‌است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، مضمون «یأس و امید» در مؤلفه‌های نشانه‌شناسی مکان-زمان و اسطوره‌ها، در سروده‌های این دو شاعر را بررسی و با هم مقایسه نموده‌است و درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که این درون‌مایه چگونه در شعر دو شاعر متجلی شده‌است. نتایج به دست آمده از این پژوهش، گویای آن است که شعر دو شاعر با وجود شباهت‌های فراوان در درون‌مایه-هایی چون اعتراض به وضع موجود و دعوت به مبارزه، بسیار با هم متفاوت است. در شعرکسرایی همواره جلوه‌هایی از روشنایی و بالندگی دیده‌می‌شود. کاربست نشانه‌های مکان، زمان و اسطوره‌ها در شعر او، به منزلة دمیدن روح امید در هموطنان است. شعر حماسی «آرش کمانگیر» نمونه‌ای آشکار از این نگاه سرشار از امیدواری است؛ اما شعر امل دنقل که سرشار از هنر شعری و هنجارگریزی‌های زبانی است، به شکلی عمیق متأثر از شکست‌های پی‌در‌پی جهان عرب و در گرداب یأسی سهمگین غوطه‌ور است؛ به گونه‌ای که کاربرد مکان، زمان و اسطوره‌‌ها در شعر وی، به شدت تیره است. شعر وی سویة تاریک حوادث را برجسته نموده است. سرودة «البکاء بین یدی رزقاء الیمامه»، تصویری جامع از همة شعر اوست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hope and Despair in Amal Donqol and Siavash Kasraei’s Poems (A Semiotic Analysis of Time-Place and Myths Components)

نویسندگان [English]

  • Samaneh Nowrouzi 1
  • Ali Salimi 2
  • Maryam Rahmati 3
  • , fatemeh kolahchian 4
1 PhD student in Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran
2 Professor of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran
3 Associated Professor of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran
4 Associated Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Introduction
Semiotics has provided researchers in the immediate past years with a tool for analyzing, understanding, and criticism of literary texts and discovery of hidden meanings. Semiotics has tried to unveil, decipher, and discover the deep meanings behind the structure. Amal Donqol (a contemporary Egyptian poet) and Siavash Kasraei (an Iranian poet) lived in their turbulent times. Political and social disorders intensively influenced the content and structure of their poems. The comparative semiotic study investigates meticulously and in detail the works of the Egyptian and Iranian poets considering hope and despair. It hopes to have a better and deeper understanding of the poets’ thoughts and spirits and their influence on their poems. Moreover, the study makes the ground for better presenting of the similarities and differences of their attitudes, as they live in rather similar conditions.
Using the semiotics of the application of time, place, and myths, the study investigated the duality of despair and hope  in some poems of the two poets regarding the structure and poetic language. It tried to answer the question that how despair and hope have been presented in the poems and in mentioned components and how their poetic and artistic manifestations are.
 

Method

 This descriptive-analytic study was done within the American framework of comparative literature.
 

Discussion

Semiology (or semiotics) is a new type of criticism that has had a great impact on literary studies and related research. This field of study interprets literary texts according to such criteria and layers as time, place, intertextuality, narration, character, etc. This study explored the place, time, and mythical characters to show the appearance of hope and despair in the selected poems. The components work as codes for the poet through which he shows his inner feelings and imposes positive or negative meaning upon them. The analysis of the signs unveils the hidden layers of meanings in a literary text and familiars readers with the world, thoughts, and feelings of its writer.
Time and place as signs and their signified are various and wide in literary texts and important for reading texts. The poets have used many words showing place and time. In many cases, adverbs showing the place in Donqol and Kasraei's poems lose the characteristic of being adverb of place and become a signifier having specific signifiers. The time adverbs have also been used in this way as their poems shows the change many times. The words become positively or negatively marked as they convey the poets’ feelings.  These words convey meanings different from their place and time meanings, which engages the readership with one of the dualities of despair or hope. Myth is also an important component that imposes meaning on the meaning in works of both poets. Using and recreating the myths, the poets communicate their ideals and spirits to the audience.
 
 

Conclusion

- The study investigated the duality of despair or hope in the poems of two poets based on the application of some components of the semiotics of time, place, and myths. The socio-political conditions that the two poets live in seem to be the same and their poems protest against their contemporary situation, but based on the mentioned examples one can say that when the poems have been composed, when death and despair were dominant in the mental space of poets, he optimistically expected a bright future, whereas death and despair are always dominant in Amal Danqol's poems.
- As a result of the different views of the poets, time, place, and myth have a hopeful and liberating application in the poems. In Amal's poems, however, the place, time, and myth components become nightmares of fear and failure, as a result of his sad and desperate creations.
- Finally, looking from semiotic analysis, it can be concluded that the fully optimistic and hopeful poems of Siavash Kasraei sometimes lack poetic fantasy and becomes similar to prose, making it a weakness of the poems. On the contrary, Amal Danqol's poems, though exaggerates in expressing darkness, they are totally strong and surprising sometimes regarding poetic beauties, creating new meanings, and linguistic deviations.
 
-

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amal Donqol
  • Siavash Kasraei
  • disappointing and hope
  • semiotics
  • myths
کتابنامه
- ابن خلّکان، ابوالعباس شمس­الدین. (1997). وفیات الأعیان و أنباء الزمان. جلد دوم. تحقیق احسان عباس. بیروت: دارصادر.
- ابوزیان، فاتح محمد ابوبکر. (2017). «سیمیائیة التداخل النصی فی شعر أمل دنقل». المؤتمر الدولی الثالث للدراسات اللًّغویة والأدبیة. مالیزیا: جامعة المدینة العالمی.
- احمدی، بابک. (1371). از نشانه­های تصویری تا متن. چاپ اول. تهران: مرکز.
- احمدی، بابک. (1380). تأویل و ساختار متن. جلد اول. چاپ پنجم. تهران: مرکز.
- امین مقدسی، ابوالحسن و سالمی، محمد. (1399). «اثر النکسة فی شعر أمل دنقل (دراسة سیمیائیة علی ضوء منهجیة مایکل ریفاتر)». مجلة دراسة فی اللغة العربیة و آدابها. دوره 11، ش 31، صص 1-22.
- براهنی، رضا. (1371). طلا در مس. جلد دوم. تهران: مؤلف.
- چقازردی، اکرم. (1386). «نمادهای ادب مقاومت در شعر دنقل». به راهنمایی علی سلیمی. پایان نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی. دانشگاه رازی.
- چندلر، دانیل. (1387). مبانی نشانه­شناسی. ترجمة مهدی پارسا. چاپ چهارم. تهران: سوره.
- حسن­لی، کاووس. (1386). گونه­های نوآوری در شعر معاصر ایران. چاپ دوم. تهران: ثالث.
- حسین، خالد. (2000). شعریة المکان فی الروایة الجدیدة (الخطاب الروائی لإدوارالخراط نموذجاً). الریاض: مؤسسة الیمامة الصحفیة.
- حیدری، حسن و فرزانه، فاطمه. (1394). «کاربرد نمادین نام­ها و باورهای آیینی– اسطوره­ای در شعر سیاوش کسرایی». فصلنامة علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی سنندج. دوره 7، ش 22، صص 1-30.
- دنقل، أمل. (2012). الأعمال الکاملة. الطبعة الثانیة. مصر: دارالشروق.
- الدوسری، احمد. (2004). امل دنقل شاعر علی خطوط النار. الدوحة: القسمة العربیة للدراسات و النشر.
- سلیمی، علی و چقازردی، اکرم. (1388). «نمادهای پایداری در شعر معاصر مصر (مطالعة مورد پژوهانه: أمل دنقل)». ادبیات پایداری. دوره 1، ش 1، صص 71-88.
- سوالمیة، الصافیة و سروطی، مروة. (2018). «الحقول الدلالیة فی شعر أمل دنقل». محمد الصدیق معوش. رسالة الماجستیر فی اللغة العربیة و آدابها، جامعة الشهید حمة لخضر- الوادی.
- شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1385).  فرهنگ نماد­ها. جلد چهارم. ترجمة سودابه فضایلی. چاپ اول. تهران: جیحون.
- صدری کوپایی، اعظم. (1394). «بررسی و تحلیل حضور اسطوره ایزیس و اوزیریس در شعر معاصر عربی (با تکیه بر شعر صلاح عبدالصبور، أمل دنقل، سمیح القاسم)». علی نجفی ایوکی. پایان نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی. دانشگاه کاشان.
- صفوی، کورش. (1394). آشنایی با نشانه­شناسی ادبیات. چاپ دوم. تهران: علمی.
- ضیمران، محمد. (1383). درآمدی بر نشانه شناسی هنر. چاپ دوم. تهران: قصه.
- طاهری­نیا، علی باقر و همکاران. (1399). «تحلیل نشانه شناسی انتقادی قصیدة (العشاء الأخیر) با تکیه بر روش متنی و فرامتنی فرکلاف و روش کنش تحلیل تئوون لیون». مجله ادب عربی. دوره 12، ش 2، صص 1-22.
 - طلوعی آذر، عبدالله و حق بین، شبنم. (1389). «تحلیل منظومة آرش کمانگیرسیاوش کسرایی بر اساس بن مایة امید». همایش کشوری افسانه. اراک: انجمن زبان و ادبیات فارسی ایران. 28 مهر 1389.
- عباس، احسان. (بی­تا). إتجاهات الشعر العربی المعاصر. کویت: عالم المعرفة.
- عبید، محمد صابر. (2010). فضاء الکون الشعری من التشکیل الی التدلیل. بیروت: دار النینوی.
- عشری زاید، علی. (1980). «توظیف التراث العربی فی شعرنا المعاصر». مجله الفصول. العدد 1، صص 203-220 .
- عشری زاید، علی. (1978م). استدعاء الشخصیّات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر. الطبعة الأولی. طرابلس: الشرکة العامّة للنشر والتوزیع.
- الفاخوری، حنا. (1380). تاریخ الأدب العربی. چاپ دوم. تهران: توس.
- فرهنگی، سهیلا و یوسف­پور، محمدکاظم. (1389).«نشانه­شناسی شعر (الفبای درد) سرودة قیصر امین پور». فصلنامة علمی و پژوهشی کاوش­نامه. دوره 11، ش 21، صص 143-165.
- قادری، آزاده و سیدی، سید حسین. (1399). «خوانش نشانه­شناختی با رویکردی لایه­ای از زبان شعر أمل دنقل مطالعة موردی قصیدة (البکاء بین یدی زرقاء الیمامة)». مجلة زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد. دوره 12، ش 1، صص 60-76.
- قبادی، حسینعلی. (1375). «تحقیق در نمادهای مشترک حماسی و عرفانی در ادبیات فارسی با تأکید بر شاهنامه و آثار مولوی». علی شیخ الاسلامی. رسالة دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه تربیت مدرس تهران.
- قبادی، حسینعلی و کلاهچیان، فاطمه. (1386). «تحلیل امید و یأس در اندیشه و داستان­پردازی مولوی».  فصلنامة پژوهش­های ادبی. دوره 4، ش 17، صص 149-174.
- قنواتی، خسرو. (1389). «انسان در شعر معاصر با تأکید بر شعر سهراب سپهری، نادر نادرپور، سیاوش کسرایی و سیمین بهبهانی». مختار ابراهیمی. پایان نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه شهید چمران.
- کسرایی، سیاوش. (1391).  مجموعه اشعار (از آوا تا هوای آفتاب). چاپ چهارم. تهران: نگاه.
- گیرو، پیر. (1380). نشانه­شناسی. ترجمة محمد نبوی. تهران: آگاه.
- المقالح، عبد العزیز. (1987). مقدمة الاعمال الشعریه الکامله لأمل دنقل. الطبعة الثالثة. القاهره: المکتبه مدبولی.
- مکاریک، ایرنا ریما. (1384). دانشنامة نظریه­های ادبی معاصر. ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگاه.
- ناصری، ناصر و مهری قریشی. (1392). «تجلی یأس و امید در شعر سیاوش کسرایی».  بهارستان سخن. دوره 9، ش 21، صص 56-37.
- نجفی ایوکی، علی و زهرا وکیلی. (1392). «نشانه شناسی سرودة (کلمات سبارتاکوس الأخیرة)». نقد ادب معاصر عربی. دوره 3، ش 4، صص 172-204.
- نژاد­خلیلی، موسی. (1396). «جلوه­های آزادی و میهن پرستی در اندیشه شعرای معاصر افریقا (مطالعه موردی أمل دنقل، مفدی زکریا و محمد الفیتوری. پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکدة علوم و ادبیات انسانی.
- هلال، عبدالناصر. (2009). رؤیة العالم فی شعر امل دنقل. کفرشیخ: العلم و الایمان للنشر و التوزیع.