بررسی تطبیقی دو چکامه از صفی الدّین حلّی و عبدالرحمان جامی در مدح پیامبر اسلام (ص)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه ولیّ‌عصر (عج)، رفسنجان، ایران.

چکیده

صفی الدین حلّی (وفات750 ه.ق) قصیده‌ای شامل نود بیت به زبان عربی و عبدالرحمان جامی (وفات898 ه.ق) ترکیب‌بندی به طول پنجاه و شش بیت به زبان فارسی، در منقبت پیامبر اسلام (ص) سروده‌اند. تحلیل این دو سروده در یک اقدام تطبیقی، فراراه نوشتار حاضر است. روش تحقیق، بر پایة نقد درون متنی، در پرتو ادبیات تطبیقی به شیوة مکتب آمریکایی است. موضوع یکسان و موقعیت متنی مشابه، نگارنده را بر آن داشت که به مقایسة این دو سروده، در دو حیطة شکل و مضمون بپردازد و همانندی‌ها و ناهمانندی‌ها را بازنماید. هر دو سراینده، مدایح خود را در عشق به پیامبر و در طیّ یک سفر پرشور زیارتی به مقصدِ مدینه آفریده‌اند. اشتیاق دیدار، رنج فراق و آرزوی آمرزش، جان‌مایة این چکامه‌هاست. هردو شاعر، زبانی عذرخواه و روحی خاکسار دارند؛ اگر چه حلّی، از شور عاطفی جامی و صدق هنری او برخوردار نیست و کلان‌نگری او را ندارد. عاطفة عرفانی در تمام عناصر شعری ترکیب‌بند جامی از قبیل واژگان، اسلوب عبارات، صور خیال و موسیقی، نیرویی نافذ و کنشگر بوده است. وانگهی عواملی از قبیل ضعف عاطفی در مدح، پایبندی به ساختار سنتی قصیده، طولانی بودن سروده و تنگنای قافیه، از انسجام و اثربخشی مدحیة حِلّی کاسته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative analysis of two poems from Hillī and Jāmī which praise the Prophet Muhammad

نویسنده [English]

  • Ali Akbar Mollaie
Assistant Professor; Department of Arabic Language and Literature; Faculty of foreign Languages; University of Vali-e-Asr of Rafsanjan; Rafsanjan; Iran
چکیده [English]

AliAkbar Mollaie [1]

Introduction

Safī al-Dīn al-Hillī (died in 750 AH) in an Arabic ninety verses Qasīda (ode) and Abd ar-Rahmān Jāmī (died in 898 AH) in a Persian fifty-six verses Tarkīb Band (poem of several stanzas of equal size) have praised the Prophet Muhammad. Equal subject and the same textual position are the base motivation of this research. Both poets composed their Eulogy when they went on a pilgrimage to Medina so they exposed their heart which was full of love and passion for visiting their Prophet's resting place (in Medina). The desire of meeting, the suffering of being far from beloved (here is the Prophet), and the hope of forgiveness are the essence of those poems. The social and cultural environments of the two poets have so many similarities. Although they have a hundred years' differences, both of them live in the Mongolian era. The research aims to compare two poems from the aspect of the forms (shape) & contents, then indicates similarities and differences.
 
2-Methodology:
The method which is used here is; intertextual criticism based on the American school in Comparative Literature. This school does not necessitate historical relations even applying different languages between two works. It intends to change the methodology from historical influence to literary theory and criticism. The research is done based on intertextual criticism of odes in order to show the emotional and artistic relationship between the shapes and contents, so it casts a bilateral and comparative approach.  
 
3-Discussion
Both Safī al-Dīn al-Hillī's Qasīda (ode) and Abd ar-Rahmān Jāmī's Tarkīb Band (poem of several stanzas of equal size) has set in a travel literature genre like. They both describe the difficulties during the travel and passion for visiting their Prophet's resting place in an effective way. Hillī begins his ode with a lyric like traditional Arab poems, then describes his journey. Finally, he joins the conjunctive verse (Takhal'los تخلّص) which tells of the Camel with the Eulogy about the prophet in a poetic way. In this ode, the chain of speech has been made under the influence of classic odes intentionally. The poet mentioned the people and places with an extroverted approach. He was inspired by the previous images and expressions.
Jāmī's Tarkīb Band begins with verses that explain his pilgrimage. The sound of camels and mob of the Caravan has blended with the commotion inside the poet's heart. Then the poet finishes the description of his journey and starts to praise his beloved (here is the Prophet), then tries to express his feeling to him so humbly. During composing the verse Jāmī is full of passion and floats in his unconsciousness. The form and content of the poem meet each other in an emotional artistic way.
 
4-Conclusion
By comparing the contents & the structures of the two poems we can indicate these similarities and differences;
4-1- Similarities:
The plot of the poems and the poets' situation are so close to each other, so the common themes are outstanding in the poems. For example; passion for visiting their Prophet's resting place (in Medina), the suffering of being far from beloved (here is the Prophet), description of camel & desert, saluting to the Prophet, humbleness, seeking intercession, and asking for a spiritual reward for his Eulogy, complaining for his adversaries, avoid using offensive language for other religions, and generally talking about dignity & greatness of the Prophet.
4-2- Differences:
Jāmī's poem is full of passion while Hillī's is empty of that, so the Hillī's doesn't have structural coherence. Jāmī has a macro-perspective in spiritual and religious matters which led to using ambiguity instead of clarity when Hillī intentionally uses details and reveals all names & symbols in his poetic imagination. Jāmī focuses on gestures and body organs to express his thoughts and emotions whilst Hillī doesn't pay much attention to them. And finally, Jāmī uses the capacity of the rhythm and the sound of words more than his counterpart.
 

1. Assistant Professor; Department of Arabic Language and Literature; Faculty of foreign Languages; University of Vali-e-Asr of Rafsanjan; Rafsanjan; Iran. E-mail: akbar.m87@gmail.com & a.mollaie@vru.ac.ir

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Safī al-Dīn al-Hillī
  • Abd ar-Rahmān Jāmī
  • Comparative Literature
  • Praising the Prophet
  • Traditional Arabic and Persian poetry
 
        -قرآن کریم.
-ابن­عربی، محمد بن علی. (1391). شرح و ترجمة فصوص الحِکَم محیی الدین عربی، (براساس ترجمة عربی ابوالعلاء عفیفی و ترجمة انگلیسی رالف استین). مترجم: حسین مریدی. چ1. تهران: جامی.
-امین مقدسی، ابوالحسن. (1377). «مدح پیامبر (ص) از دیدگاه صفی الدین حلی». مجلّة دانشکدة ابیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شمارة 146 و 147، صص 69-90.
-امین مقدسی، ابوالحسن. (1384). «مقارنة مدایح نبوی عطّار و صفی­الدّین حلّی». مجلّة دانشکدة ابیات و علوم انسانی دانشگاه تهران.دورة 56، شمارة 74، صص 59-78.
-ایمانیان، حسین. (1393). «خطاب استدلالی در شعر ناصرخسرو قبادیانی و کمیت بن زید اسدی». نشریة ادبیات تطبیقی. سال 6، شمارة 11، صص 1-23.
-بهرامی­نیا، هاشم و دیگران. (1399). «بررسی آراء جامی در بارة «نبوت خاصه» در دیوان اشعار با رویکرد به مبانی علم کلام اسلامی». جستارنامة ادبیات تطبیقی. دورة 4، شمارة 11.
-جامی، عبدالرحمان. (1378). دیوان جامی. مقدمه و تصحیح: اعلاخان افصح­زاد. ج1، چ1. تهران: مرکز مطالعات ایرانی.
-الحاوی، ایلیا سلیم. (1959). ابن­الرّومی فنّه ونفسیّته مِن خلال شعره. بیروت: مکتبة المدرسة ودارالکتب اللبنانی.
- حکمت، علی­اصغر. (1320). جامی برای دبیرستان­ها. تهران: بی­نا.
-الحِلّی، صفی­الدّین. (1997). دیوان صفی­الدّین الحلّی. الشّرح والضّبط و التّقدیم: عمر فاروق الطّبّاع. ط1. بیروت: شرکة دارالأرقم بن أبی الأرقم.
-الزیموسی، وداد. (1384). «حضرت محمد (ص) در اشعار عرفانی جامی». مجلة نامة پارسی. سال 10، شمارة 1، صص 71-85.
-سلطانی، مهدی. (1386). «پیامبر اعظم در اشعار جامی». بشارت. شمارة 59.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1995م). ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما. ترجمه: حجت­الله اصیل. (1378). چ1. تهران: نشر نی.
-شمیسا، سیروس. (1394). انواع ادبی. ویرایش چهارم، تهران: نشر میترا.
-صفا، ذبیح­الله. (1363). تاریخ ادبیات در ایران. ج4، چ2. تهران: انتشارات فردوسی.
-عبید، محمد صابر. (2009). سیمیاء الخطاب الشعری من التشکیل إلی التأویل. ط1. دهوک: إصدارات اتحاد الأدباء الکرد.
-غلوش، جواد احمد. (1959). شعر صفی الدّین حلّی. بغداد: مطبعة المعارف.
-الفاخوری، حنّا. (1390). تاریخ الأدب العربی. چ6. تهران: انتشارات توس.
-فالر و دیگران. (1381). زبان­شناسی و نقد ادبی. ترجمة پاینده و خوزان. چ2. تهران: نی.
   - فلاح، ابراهیم. (1396). «بررسی تطبیقی مدایح نبوی در اشعار جمال الدین عبدالرّزاق و صفی الدین حلّی». مطالعات ادبیات تطبیقی، سال 11، شمارة 44، صص 195-214.
-نظری­منظّم، هادی. (1389). «ادبیات تطبیقی: تعریف و زمینه­های پژوهش». نشریة ادبیات تطبیقی، سال اول، شمارة2، صص221- 237.
-همایی، جلال­الدین. (1376). تاریخ مختصر ادبیات ایران. به کوشش: ماهدخت­بانو همایی. تهران: نشر هما.