قصّۀ «بِشر و هند» و بازتاب آن در شعر فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد بازنشستۀ بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

بِشر و هند، نام قصّۀ قدیمی از عشّاق عرب است که در مدینه و در عهد پیامبر (ص) اتّفاق افتاده و ابن النّدیم، نام آن دو را در کنار نام دیگر عشّاق معروف عرب آورده است. موضوع آن، عاشق‌شدن زنی شوهردار به نام هند است بر بِشر، عابد یا شاعری که همیشه به مسجد النّبی تردّد می‌کرد . در نهایت، وصال این دو عاشق دست نداد و هردو جان باختند و در کنار یکدیگر به خاک سپرده شدند .
این داستان روایت‌های نزدیک به هم در ادبیّات عرب دارد و نخستین بار ، ابن سَرّاج قاری ، از ادبا و محدّثان مشهور قرن پنجم هجری، آن را در کتاب مصارع العشّاق، به نظم و نثر نقل کرده‌است. در ادبیّات فارسی با توجّه به اشارات کوتاه شاعرانی چون فخرالدّین عراقی، اوحدی مراغه‌ای و خواجوی کرمانی ، معلوم می شود که این داستان، دست کم تا عصر ایلخانی شهرت داشته‌است. حمدالّله مستوفی، مثنوی بشر و هند را به نجیب‌الدّین جُرباذقانی نسبت داده و امین احمد رازی در تذکرۀ خود، یازده بیت از آن را به نام این شاعر قرن هفتم نقل کرده‌است. در حال حاضر، هیچ نسخه‌ای از این کتاب در دست نیست .

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The story of "Bishr and Hind" and its reflection in Persian poetry

نویسنده [English]

  • Mahmud Moddaberi
Emeritus Professor of Persian Language and Literature, Shahid Bahonar University of Kerman
چکیده [English]

Bishr and Hind is the name of an old story of Arab lovers, which was set in Medina at the time of Prophet of Islam. Ibn al-Nadim has narrated the names of both of them along with the names of other famous Arab lovers. The story is about Hind, a married woman, falling in love with Beshr, a religious person or a poet who always went to the Prophet’s Mosque. But in the end, they could not be together, and they both died and were buried next to each other. This story has close narratives in Arab literature, and for the first time, Ibn al-Sarraj al-Qari, a famous spokesman and litterateur of the 5th century A.H., has narrated it in the Masare' el-'Oshshaq in verse and prose. In Persian literature, given few references made by poets, such as Fakhr ad-Din Iraqi, Awhadi Maraghai and Khwajou Kermani, it is revealed that this story was known at least until the Ilkhani period. Hamd-Allah Mostowfi has attributed the Masnavi Bishr and Hind to Najib ad-Din Jorbazaqani and Amin Ahmad Razi in his tadhkirah Haft Iqlim, has narrated eleven verses of it in the name of this poet of the 7th century A.H. Currently, there is no manuscript of this book in hand. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • The story of Bishr and Hind
  • Arab lovers
  • Persian poetry
  • Masnavi
  • Najib ad-Din Jorbazaqani
- ابن حجرالعسقلانی، احمد. (1995). الاصابة فی تمییز الصّحابة، جلد 1و 8. المحقّق عادل احمد عبدالودود، علی محمّد معوض. لبنان،بیروت: دارالکتب العلمیّه.
- ابن خلّکان، احمد. (1398). وفیات الاعیان و انباء ابناء الزّمان. حقّقه احسان عبّاس. بیروت : دار صادر.
- ابن النّدیم، محمّد. (1350). کتاب الفهرست.  ویراستۀ رضا تجدّد. تهران: چاپ افست مروی.
- امین احمد رازی. (1378). هفت اقلیم، جلد2. تصحیح سیّد محمّدرضا طاهری. تهران: سروش.
- اوحدی مراغه­ای. (1340). کلّیّات. تصحیح سعید نفیسی. تهران: امیر کبیر.
- جرباذقانی، نجیب­الدّین. (1389). دیوان. تصحیح محمود مدبّری. کرمان : دانشگاه شهید باهنر کرمان.
- حاج خلیفه. (1981).کشف الظّنون عن اسامی الکتب و الفنون، جلد1. بیروت: دارالفکر.
-حاج خلیفه. (1307). جام جم. تصحیح وحید دستگردی. تهران : ضمیمۀ سال هشتم ارمغان.
- حمداللّه مستوفی. (1362). تاریخ گزیده. به اهتمام عبدالحسین نوایی. چاپ دوم. تهران : امیرکبیر.
- حمدالله مستوفی. (1362). نزهه­القلوب. تصحیح گای لسترنج. تهران: دنیای کتاب.
-حمدالله مستوفی. (1396). نزهه­القلوب، جلد2. تصحیح میر هاشم محدّث. تهران : سفیر اردهال.
 - الحموی، ابی عبداللّه یاقوت. (1991). معجم الادباء، جلد2 . لبنان، بیروت : دارالکتب العلمیّه.
- خواجوی کرمانی. (1370). خمسه. تصحیح سعید نیاز کرمانی. کرمان: دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
- الذّهبی، محمّد بن احمد. (2001). سیر اعلام النّبلاء. مؤسّسة الرّسالة.
- زراقط، عبدالحمید. (2001). عشّاق العرب. بیروت: دارالبحار.
- زرکلی، خیرالدّین. (1992).  الاعلام، جلد2.لبنان، بیروت : دارالعلم للملایین.
- السّرّاج القارئ، ابی محمّد جعفر. (2010). مصارع العشّاق، جلد2. بیروت: دار صادر.
- الصّفدی ، صلاح­الدّین خلیل. (1991). الوافی بالوفیّات، جلد10.شتوتغارت: دارالنّشر فرانز شتاینر.
- فخرالدین عراقی. (1372). کلّیّات. به کوشش سعید نفیسی. چاپ هفتم. تهران : کتابخانۀ سنایی.
- فخرالدین عراقی. (1382). تصحیح نسرین محتشم (خزایی). چاپ دوم. تهران: زوّار.
- الفنسیان، سعود بن عبداللّه. (1409) . آثارالحنابله فی علوم القرآن. الرّیاض : کلّیّة الشّریعة.
- القمی، الشّیخ عبّاس. (1368). الکنی والالقاب، جلد2. الطّبعة الخامسة. طهران: مکتبة الصّدر.
 - محمّد حسین عبداللّه. (1980) . الحبّ فی التّراث العربیّ. الکویت.
- نظامی گنجه­ای. (1380). هفت پیکر. تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. چاپ چهارم. تهران: قطره.