عصا و جایگاه نمادین آن در فرهنگ ها و باورهای باستانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش تاریخ. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه شهید باهنر کرمان. کرمان. ایران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، کرمان، ایران

چکیده

نمادها و نشانه­ها در تاریخ اساطیری و روایی هر ملل دارای مفاهیم و معانی خاصی بوده­است ­و هریک از آنها داستان­ها، تفکرات و باورهایی را به خود اختصاص داده­اند. در این میان، ابزاری همچون عصا یا دبوس که امروزه معنای مشخصی را به ذهن متبادر می­سازد، در عصر باستانی و در روایات دینی و غیرِدینی معانی و کارکردهای متفاوت و متعددی داشته­است. بر این اساس، پژوهش حاضر در پی آن است که دریابد عصا در تمدن­ها و باورهای مختلف باستانی دارای چه کارکردهایی بوده و چگونه نمادی به شمار می رفته­است؟ همچنین این ابزار در شکل انتزاعی و ملموس خود، در دست صاحبان قدرت (شهریاران) و اصحاب دین (رهبران دینی) هریک نشانگر چه مفاهیمی بوده و در نقوش و نگاره­ها و باورهای دینی چگونه تصویر و معرفی می­شود ؟ بدین سان با مطالعه و بررسی متون تاریخی و نگاره­های باستانی و همچنین، با رجوع به روایات اساطیری و دینی، یافته­های پژوهش پیشِ رو با رویکردی توصیفی- تحلیلی، حاکی از آن است که عصا/ دبوس در دنیای مادی، در دست افراد، نشانگر شوکت، قدرت دنیوی و دینی بوده و به­عنوان نماد قدرت ایزدی، همواره در دست ایزدان مشاهده می­شود و با این ابزار است که ایزدان و نمایندگان آنها در روی زمین، به تحقق آمال خود می­پردازند. از طرفی عصا در دست صاحب­منصبان نشانگر نقش رهبری و ریاست آنها و همچنین در مواردی، سمبل فرزانگی، آزمودگی و کهنسالی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Stick and its symbolic position in ancient beliefs and cultures

نویسندگان [English]

  • Hamid Kavyani pooya 1
  • Amire Amiri zarand 2
1 History department, Shahid Bahonar University of Kerman, Iran
2 Faculty of Letters and Humanities , Payam Noor university,kerman,
چکیده [English]

Signs and symbols have had special concepts and meanings in the mythological and narrative history of each nation, and stories, beliefs and thoughts have been allocated to each one of them. Among all, an instrument like stick or baton, has had different functions and meanings in ancient times. In this regard, the present study tries to find out what functions stick had in different ancient beliefs and civilizations and what kind of symbol it had been considered to be. Also, it tries to understand what concepts this instrument conveyed in its tangible and abstract form in the hands of kings and religious leaders separately and how it had been depicted and introduced in religious beliefs, drawings and paintings. Hence, through studying and investigating historical texts and ancient paintings and referring to religious and mythological narratives and by using a descriptive-analytical method, it was found that in the material world, the stick in the hands of people had been the sign of glory and worldly or religious power, and in the hands of gods it had been the sign of divine power and by using this instrument, gods and their representatives on earth realized their desires. On the other hand, the stick in the hands of officials had been considered as the sign of their leadership and authority, and also in some other cases, it had been considered as the sign of wisdom and experience and old age, which gave a special glory and value to old people and masters and was considered as a symbol representing them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Stick
  • Baton
  • Kings
  • Myth
  • Culture
- آموزگار، ژاله. (1390). «خط در اسطوره­ها»، زبان، فرهنگ و اسطوره (مجموعه مقالات)، تهران: معین.
- ابن عاشور، محمّد طاهر. (1420 ق). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسةتاریخ.
- اوستا. (1382). گزارش ابراهیم پورداود. تهران: دنیای کتاب.
- اوستا. (1385). گزارش جلیل دوستخواه. ج 1 و 2. تهران: مروارید.
- اومستد، آلبرت تن آیک. (1388). تاریخ شاهنشاهی هخامنشی. ترجمه محمّد مقدّم. تهران: علمی فرهنگی.
- ایونس، ورونیکا.  (1381). اساطیر هند. ترجمۀ باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
- باقری، مهری. (1389). دین­های ایران باستان. تهران: قطره.
- بریان، پی­یر. (1377). امپراطوری هخامنشیان، جلد 1. ترجمة مهدی سمسار. تهران: زریاب.
- بریان، پی یر. (1396). داریوش در سایۀ اسکندر. ترجمۀ ناهید فروغان. تهران: ماهی.
- بهزادی، رقیه. (1372)، قوم­های کهن (سومر 2). چیستا. شمارۀ458، صص268-289.
- پرون، استیوارد. (1381). اساطیر رم. ترجمۀ باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
- پین سنت، جان. (1380). اساطیر یونان. ترجمۀ باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
- تورات. (1364). ترجمۀ ماشاالله رحمان­پور و موسی زرگری، ج 1 و 2. تهران: انجمن فرهنگی اوتصر هتورا (گنج دانش).
- خسروپناه، عبدالحسین. (1385). «دلالت معجزات بر اثبات وجود خدا». قبسات. شمارۀ ۴۱، صص 79-94.
- رسمی، عاتکه. (1391). «نقش ایرانیان در پیدایش نماد پزشکی». تاریخ پزشکی. سال 4، شمارۀ 10، صص 33-67.
- رضی، هاشم. (1381). تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب از آغاز تا امروز، ج 2. تهران: بهجت.
- سرمد، زهره؛ خلیلی محله، منیژه. (1395). نقش جمشید در گسترش تمدن. همایش بین­المللی شرق­شناسی، تاریخ و ادبیات فارسی. صص 1-14.
- طبرسی، ابوعلی ابوالفضل بن الحسن.  (1380). تفسیر مجمع­البیان. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- فاطمی، سعید. (1347). اساطیر یونان و رم. افسانۀ خدایان، ج 1. تهران: دانشگاه تهران.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1356). شاهنامه. براساس نسخة ژول مل. تهران: الهام.
- کاویانی پویا، حمید؛ حلوایی، فاطمه. (1395). «نقش عوامل محیطی و معیشتی در پیدایش اسطوره­ها و باورها با رویکرد به نقش آناهیتا در ایران باستان». پژوهشگران فرهنگ. سال 14، شمارۀ 35، صص 185-205.
- کندی، مایک دیکسون. (1385). دانش­نامۀ اساطیر یونان و روم. ترجمه رقیه بهزادی. تهران: طهوری.
- کومن، فرانتس. (1383). آیین پررمزوراز میترایی. ترجمۀ هاشم رضی. تهران: بهجت.
- گزنفون. (1383). کوروش­نامه. ترجمۀ رضا مشایخ. تهران: علمی- فرهنگی.
- ماری کخ، هاید. (1387). از زبان داریوش. ترجمۀ پرویز رجبی. تهران: کارنگ.
-مجلسی، علامه محمّدباقر بن محمّدتقی. (1384). حیاه­القلوب. قم: اسلامیه (مرکز تحقیقات رایانه­ای قائمیه اصفهان).
- مجیدزاده، یوسف. (1376). تاریخ و تمدن بین­النهرین، ج 2. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- ناردو، دان. (1384). اسطوره­های یونان و روم. ترجمۀ عسکر بهرامی. تهران: ققنوس.
- نفیسی، ابوتراب. (بی­تا)، تاریخ مختصر علوم پزشکی تا ابتدای قرن معاصر. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- ورمارزن، مارتین. (1387). آیین میترا. ترجمۀ بزرگ نادرزاد. تهران: چشمه.
- همیلتون، ادیت. (1383). سیری در اساطیر یونان و رم. ترجمۀ عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.
- هنسمن، جان. (1385)، «تفسیری پیشنهادی درباره انسان-شیر میترایی دین مهر در جهان باستان»، مجموعه گزارش­های دومین کنگرۀ بین­المللی مهرشناسی». ترجمۀ مرتضی ثاقب­فر، تهران: توس. صفحات 255-270.
- هینتس، والتر.  (1389). داریوش وایرانیان، ترجمۀ پرویزرجبی. تهران: نشر ماهی.
- هینلز، جان. (1377). شناخت اساطیر ایران. ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضّلی. تهران: چشمه.
- یاحقی، محمّدجعفر.  (1386). فرهنگ اساطیر و داستان­واره­ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر
- Kent, Ronald. (1953). Old Persian: gramer texts. lexcon, American oriental society, new haven.