استعاره‌های مفهومی زنانه در شعر فروغ فرخزاد و غاده‌السمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان

2 دانشجوی دکتری ادبیات عرفانیT دانشگاه لرستان

چکیده

 زن و جایگاه او در اجتماع، از مهم‌ترین و اصلی‌ترین درونمایه‌های شعر فروغ و غاده‌السمان است. این دو شاعر سنت‌شکن برای بیان رنج‌ها و محدودیت‌هایی که نسبت به زنان اعمال شده است و نیز ملموس کردن آنچه در ذهنشان برای بیان این آلام می‌اندیشیده‌اند، از استعاره‌های مفهومی بهره برده‌اند و با استعاره‌هایی چون: «زندگی جنگ است» به بیان مشکلات زنان پرداخته‌اند. استعاره‌های مفهومی یا شناختی، مفاهیم انتزاعی را در قالب مفاهیم ملموس بیان می‌کند و با تغییر قلمرو آنها زمینۀ فهم و درک آنها را هموارتر می‌کند. در نظریة شناختی، استعاره تنها منحصر به زبان ادبی و واژه نیست بلکه بخش عمده‌ای از فرآیندهای فکری آدمی را استعاری می‌داند. این مقاله بر آن است تا با تطبیق اشعار فروغ و غاده السمان به بررسی استعاره‌های مفهومی در شعر آنان به عنوان یکی از عناصر مشترک شعری و فکری این دو شاعر بپردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Feminine Conceptual Metaphors in the Poetry of Forough Farrokhzad and Ghadat al-Saman

نویسندگان [English]

  • Saeed Zohrevand 1
  • Hossein Jabbarpur 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Lorestan
2 PhD student of Mystical Literature, University of Lorestan
چکیده [English]

Contrary to traditional theories where metaphor was considered as one of the four rhetorical techniques, in cognitive theory, metaphor literary language is not unique to literary language, but it exists in the totality of language. “metaphor is not just a matter of language, i.e., of mere words. We shall argue that, on the contrary, human thought processes are largely metaphorical”. Conceptual or cognitive metaphors express abstract concepts in the form of concrete concepts and by changing their realms, they help in better understanding and comprehending them. This paper aims exclusively at investigating the function of conceptual metaphors in Forough Farrokhzad’s and Ghadat al-Saman’s poetry. in cognitive approach, concepts like time, quantity, state, change, action, reason, goal, method, and aspect are understood in a metaphorical way. Forough Farrokhzad and Ghadat al-Samman, who are iconoclastic modern poets expressing women’s sufferings in traditional societies, have made use of concrete metaphors in expressing their thoughts and attitudes. For example, they have used metaphors like life is war, love is fire and the like, they have talked about women's problems. The theoretical background of this study is based on ‘the theory conceptual metaphor’, which has promoted the role of metaphor as an aesthetic technique to a thinking instrument.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conceptual metaphor
  • Poetry
  • Forough Farrokhzad
  • Ghadat al-Samman
- ابراهیمیان، نادر. (1390). «سیمای زن در اشعار فروغ و غاده‌السمان». رشد آموزش ادب فارسی.
- افراشی، آزیتا؛ مقیمی‌زاده، محمّدمهدی. (1393). «استعاره‌های مفهومی درحوزة شرم با استناد به شواهدی از شعرکلاسیک فارسی».  زبان‌شناخت. سال پنجم، شمارۀ2، صص1-20.
- اکبری بیرق، حسن. (1388). «مطالعة تطبیقی اشعار غاده‌السمان و فروغ فرخزاد». الدراسات الادبیه. شمارۀ 67 و 68 و 69، صص53-70.
- براهنی، رضا. (1371). طلا در مس (در شعر و شاعری). جلد 2. تهران: نویسنده.
- پیرانی شال، علی؛ موسوی، سمیه سادات. (1435 ه). «المرأه بین فروغ فرخزاد و غاده‌السمان». اللغه‌العربیه و آداب‌ها. السنه العاشره، العددالاول، صص 41-60.
- جوان­رودی، مصطفی. (1387). بررسی تطبیقی آثار غاده‌السمان و فروغ فرخزاد. رسالۀ دکتری. استاد راهنما: معصومه شبستری. دانشگاه تهران.
- داوری­اردکانی، رضا و همکاران. (1391). زبان استعاری واستعاره‌های مفهومی. تهران: هرمس.
- ذوالفقاری، اختر؛ عباسی، نسرین. (1394). «استعارة مفهومی و طرح­واره‌های تصویری در اشعار ابن خفاجه». پژوهش‌های ادبی و بلاغی. سال سوم، شمارۀ سوم، پیاپی 11، صص 120-105.
- راسخ­مهند، محمّد. (1389). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی.(نظریه‌ها و مفاهیم). تهران: سمت.
- راکعی، فاطمه. (1389). «نگاهی نو به استعاره (استعاره در شعر قیصرامین‌پور)». پژوهش‌های ادبی. شمارۀ 26، صص 99-77.
- زرقانی، سیّد مهدی؛ مهدوی، محمّدجواد؛ آباد، مریم. (1392). «تحلیل شناختی استعاره‌های مفهومی عشق در غزلیات سنایی». جستارهای ادبی. دورۀ 46، شمارۀ 4، صص 30-1.
- ساسانی، فرهاد. (1390)، استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی­آفرینی. چاپ2، تهران: سورۀ مهر.
- السمان، غاده. (1976). اعلنت علیک الحب. بیروت: منشورات غاده السمان.
- السمان، غاده. (1992). اشهد عکس الریح. بیروت: منشورات غاده السمان.
- السمان، غاده. (1996). اعتقال لحظه هاربه. الطبعة السادسه. بیروت: دارالکتب.
- السمان، غاده.  (2013). عاشقه فی محبره. الطبعه‌الرابعه. بیروت: منشورات غاده السمان.
- السمان، غاده. (2003)، الرقص مع آلبوم، الطبعه‌الاولی، بیروت: منشورات غاده السمان.
- السمان، غاده. (1380). زنی عاشق در میان دوات. ترجمۀ عبدالحسین فرزاد. تهران: چشمه.
- السمان، غاده. (1389). رقص با جغد. ترجمۀ کاظم آل یاسین. شاهین‌شهر: مکاتیب.
- شمیسا، سیروس. (1374). نگاهی به فروغ فرخزاد. چاپ دوم. تهران: مروارید.
-شهری، بهمن. (1391). «پیوندهای میان استعاره و ایدئولوژی». نقد ادبی. دورۀ5، شمارۀ 19، صص 121-150.
- ئفاضل، محمد(1382)، «نگاهی به شخصیت و حقوق زن در اسلام و سایر ملل». رواق اندیشه. شمارۀ 21، صص 11-26.
- فرزاد، عبدالحسین. (1391)، دربند کردن رنگین­کمان. چاپ ششم. تهران: نشرچشمه.
- فرخزاد، فروغ. (1380). دیوان اشعار. تهران: اهورا.
- کردزعفرانلو کامبوزیا، عالیه؛ حاجیان، خدیجه. (1389). «استعاره‌های جهتی قرآن با رویکرد شناختی». نقدادبی. سال 3، شمارۀ 9، صص 115-139.
- گلفام، ارسلان؛ کردزعفرانلو کامبوزیا، عالیه؛ حسندخت فیروز، سیما. (1388). «استعاره زمان در شعر فروغ فرخزاد از دیدگاه زبان­شناسی شناختی». نقد ادبی. دورۀ2. شمارۀ 7، صص121-136.
-گلفام، ارسلان؛ یوسفی‌راد، فاطمه. (1381). «زبان‌شناختی و استعاره». تازه‌های علوم شناختی. سال چهارم، شمارۀ 3، صص 1-15.
- لیکاف، جرج؛ جانسون، مارک. (1384). استعاره‌هایی که با آن زندگی می‌کنیم. ترجمۀ هاجر آقاابراهیمی. (مجموعۀ نشانه­شناسی و زبان­شناسی(19)، زیرنظر فرزان سجودی) تهران: علم.
- محمّدی‌آسیابادی، علی؛ صادقی، اسماعیل؛ طاهری، معصومه. (1391). «طرح­واره‌های حجمی و کاربرد آن در زبان عرفانی میبدی». پژوهش‌های ادب عرفانی. سال ششم، شمارۀ 2، صص 162-141.
- نورالدین فضل‌الله، مریم. (1405 ق). المرأه فی ظل الاسلام. چاپ چهارم. بیروت: دارالزهراء.
- هاشمی، زهره؛ قوام، ابوالقاسم. (1392). «بررسی شخصیت و اندیشه‌های عرفانی بایزید بسطامی براساس روش استعارة شناختی». جستارهای ادبی، سال46، شمارۀ 182، صص76-104.
- یزدان‌پناه، مهرعلی؛ متولی، سپیده. (1390). «بررسی مقایسه‌ای تغزل‌های غاده‌السمان و سیمین بهبهانی». مطالعات ادبیات تطبیقی. سال پنجم، شمارۀ 20، صفحه169-187.
- Cameron, Lynne and Maslen, Robert, (2010), Metaphor Analysis, London: Equinox.