تأثیر مصادر عربی بر ساخت واژگان فارسی معاصر بر پایۀ نظریۀ "تنوع واژگان" جانسون (بررسی موردی داستان «دار المجانین»، «ملکوت» و «گلیله مرد»)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اصفهان

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اصفهان

چکیده

در کنار روابط انسانی، زبان‌ها نیز در حال داد و ستد هستند. بارزترین مصداق تعاملات زبانی وجود وام‌واژه‌های بیگانه در یک زبان است. با توجه به قدمت روابط ایران و عرب، زبان فارسی، تحت تأثیر زبان عربی، واژگانی را از آن به‌عاریت ‌گرفته‌است. بررسی و شناسایی این واژه‌ها در نظام ساخت‌واژی زبان فارسی اهمیت بسزایی دارد، از این رو، مقالۀ پیش‌رو سعی خود را برآن‌ گذاشته تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از داده‌های آماری بر پایۀ نظریۀ «تنوع واژگان» جانسون، مصادر عربی به‌کاررفته در ساختار واژگان فارسی را در داستان «دار المجانین» نوشتۀ محمدعلی جمال‌زاده، «ملکوت» نوشتۀ بهرام صادقی و «گیله مرد» نوشتۀ بزرگ علوی به‌عنوان آثار ادبی پیشگام داستان‌نویسی ایران بررسی‌کند. دستاورد پژوهش آماری، حاکی از آن است که در ساختار واژگان فارسی معاصر در طول 40 سال از مصادر ثلاثی مجرد زبان عربی در مقایسۀ با دیگر انواع مصادر این زبان به‌طور گسترده‌، استفاده شده‌است اما هر چه به طرف زمان کنونی پیش می‌رود از میزان آن کاسته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effect of Arabic Infinitives on Persian Word Formation: An Application of Johnson’s “Lexical Variation Theory” Using a statistical model (based on the story Dar Ol-Majanin; Malakoot and Gileh Mard

نویسندگان [English]

  • Farzaneh Haji Qasemi 1
  • Somayeh Kazemi NajafAbadi 2
1 PhD Student of Arabic Language and Literature, University of Isfahan
2 Assistant Professor of Arabic Language and Literature, University of Isfahan
چکیده [English]

Along with human relationships, languages are in continuous exchange. The clearest evidence for language exchange is the existence of loan words in a language. Considering the long history of Iran-Arab relations, Persian has borrowed some of its words from Arabic. It is a matter of high importance to investigate and recognize these words in Persian morphology. Thus, the present paper tries to explore Arabic infinitives used in the structure of Persian words in three leading literary works of Iranian fiction writing, namely, Dar al-Majanin by Mohammadali Jamalzadeh, Malakoot by Bahram Sadeqiand Gileh Mard by Bozorg Alavi, using a descriptive- analytical method and statistic data, and based on Johnson’s lexical variation theory. The findings of this statistical research suggest that thulathi mujarrad Arabic infinitives have been used extensively in the structure of contemporary Persian words during the last 40 years. However, this has been a descending trend. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Johnson’s theory
  • Lexical variation
  • Word formation
  • Persian language
  • Arabic infinitives

مراجع

- احمدی گیوی، حسن. (1385). دستور تاریخی فعل. جلد 2.
- اناری بزچلویی، ابراهیم، امیدوار، وحید. (1391). «پژوهشی در تنوع واژگان شعری؛ مطالعۀ موردی، اشعار رهی معیری، هوشنگ ابتهاج و فریدون مشیری». پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی، سال سوم، شماره 10، صص 58 ـ 31.
- باطنی، محمّدرضا. (1373). زبان و تفکر: مجموعه مقالات زبان‌شناسی. تهران: فرهنگ معاصر.
- بزرگ علوی، سیّد مجتبی. (1383). گیله مرد. تهران: نگاه.
- بوند شهریاری، علی اصغر، سیدرضایی، طاهره. (1393). «مقایسه شعر فروغ فرخزاد، فرزانه خجندی و خالده فروغ از منظر نظریه جانسون». پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورۀ 19، شمارۀ 1، صص 61 ـ 45.
- بهار، محمّدتقی. (1388). سبک‌شناسی، جلد1. چاپ 13. تهران: زوار.
- التونجی، محمد. (2003). معجم علوم العربیة  تخصص، شمولیة، أعلام . طبعة1. بیروت: دارالجیل (نقل از مقاله «پژوهشی در تنوع واژگان شعری» از اناری بزچلوئی).
- جمال‌زاده، محمّدعلی. (تاریخ مقدمه 1343). دار المجانین. تهران: معرفت.
- حسن، عباس. (بی‌تا). النحو الوافی. طبعة 3. مج 3.  مصر: دارالمعارف.
- خفاجی، محمد عبدالمنعم، سعدی فرهود، محمد و همکاران. (1992). الأسلوبیة و البیان العربی. طبعة1. الدار المصریة اللبنانیة.
- خویینی، عصمت. (1389). «نکته‌هایی درباره فعل مرکب». پژوهشنامۀ ادب فارسی (گوهر گویا)، شمارۀ 2، صص 58 ـ 45.
- شریعت، محمّدجواد. (1384). دستور ساده زبان فارسی همراه با تجزیه و ترکیب. چاپ3. تهران: اساطیر.
- صادقی، بهرام. (1357). ملکوت. چاپ6. تهران: زمان.
4ـ صدقی، حامد و یزدی، قدرت. (1391). «قیاس خاصیة تنوع المفردات فی الأسلوب دراسة تطبیقیة لنماذج من کتابات طه حسین، میخائیل نعیمه و جبران خلیل جبران». دراسات فی نقد الأدب العربی، شمارۀ 5، صص 118 ـ 95.
- طباطبایی، محمّدرضا. (1385)، صرف ساده. چاپ 65. قم: انتشارات دار العلم.
- عاصی، مصطفی و بدخشان، ابراهیم. (1389). «رده‌بندی واژه‌های مرکب». فصلنامۀ زبان و ادب پارسی، شماره 46.
- الغلایینی، مصطفی. (1912). جامع الدروس العربیة. بیروت.
- فتوحی، محمود. (1391). سبک شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
- فرشیدورد، خسرو. (1383). فعل و گروه فعلی و تحول آن در زبان فارسی پژوهشی در دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سروش.
- فضل، صلاح. (1998). علم الأسلوب ومبادئه وإجراءاته. طبعة 1. قاهره: دار الشروق.
- قریب، عبدالعظیم، همایی، جلال و همکاران. (1263). دستور زبان فارسی پنج استاد. تهران: مرکزی.
- کلباسی، ایران. (1380). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- مدرسی، یحیی. (1368). در آمدی بر جامعه­شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم  انسانی و مطالعات فرهنگی.
- مشکوه­الدینی، مهدی. (1390). دستور زبان فارسی واژگان و پیوندهای ساختی. چاپ 5. تهران: سمت.
- مصلوح، سعد. (1992). الأسلوب دراسة لغویة إحصائیة. طبعة 3. عالم الکتب.
- مصلوح، سعد. (1993). فی النص الأدبی دراسة أسلوبیة إحصائیة. طبعة 1. القاهرة: عین للدراسات والبحوث الإنسانیة والاجتماعیة.
- میرصادقی، جمال. (1390). ادبیات داستانی. چاپ 6. تهران: سخن.
- ناتل خانلری، پرویز. (1365). تاریخ زبان فارسی. جلد 1. چاپ 1.  تهران: نشر نو. 
- وهیبة ابن حدو. (2012). «الدرس البلاغی عند المبرد».  عبدالجلیل مصطفاوی. رسالۀ دکتری زبان و ادبیات عربی. دانشگاه ابی بکر بلقاید.
- همایونفرخ، عبدالرحیم. (1364). دستور جامع زبان فارسی. تهران: علی اکبر علمی.
نشریه ادبیات تطبیقی
دوره 10، شماره 19
مقالات پیشین
اسفند 1397
صفحه 47-66

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار