بررسی تطبیقی نظریّه و مدل ارتباطی ابویعقوب سجستانی و رومن یاکوبسن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

انسان به وسیلة زبان، پیام خود را رمزگذاری و پیام دیگران را رمزگشایی می­کند. ارتباط مذکور در بافتی متشکّل از مؤلّفه­های شش­گانة؛ گوینده، موضوع، مجرای فیزیکی، رمز، پیام و مخاطب قابل تصوّر و تحقّق است. ابویعقوب سجستانی، متکلّم ایرانی قرن چهارم، به واسطة موضوع مورد بحثش؛ کلام اسماعیلی، به بررسی دقیق و موشکافانة نظام ذهن و زبان و چگونگی تحقّق و عدم تحقّق ارتباط زبانی، به عنوان مدخلی برای ورود به بحث­های کلامی پرداخته­است، امّا آراء زبان­شناسانة سجستانی به سبب رویکرد کلامیِ پژوهشگران به کتاب «کشف المحجوب»ِ وی، در پردة خُمول مانده­است. این مقاله بر آن است که برای نخستین بار نظریّه و مدل ارتباطی کارآمدی بر اساس نظام ذهن و زبان و ساختار و مؤلّفه­های آن در نگرة سجستانی ترسیم کند؛ سپس آن را با نظریّه و مدل ارتباطی رومن یاکوبسن مقایسه کرده، وجوه اشتراک و افتراق آن­ها را نشان دهد و ثابت کند که نظریّه و مدل ارتباطی زبان، اگرچه به نام زبان­شناسان غربی، به­ویژه رومن یاکوبسن شناخته شده است، پیش از وی با تمام جزئیّاتش و اصطلاحاتی همسنگ آن، به انضمام امتیازاتی در کشف المحجوب سجستانی وجود داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Abu Yaqube Sejestani and Roman Jakobson’s Communication model and Theory

نویسندگان [English]

  • Faramarz Jalalt 1
  • Ebrahim Danesh 2
  • Mohammad Farahmand 1
1 Faculty member of Islamic Azad university Ardabil brabnch
2 Faculty member of Islamic Azad university Ardabil branch
چکیده [English]

Every human being needs to send, receive and comprehend messages in a linguistic communication. In other words, Human beings code their massages and decode others’ messages. This communication can occur in a context of six elements, namely, addresser, content, contact, code, message and addressee. Abu Ya'qub Sejestani was an iranian dialectical theologian in the fourth century. Due to his research subject, namely, Ismaili dialectical theology, he studied precisely the mind and language system and the conditions of success or failure in a linguistic communication as an introduction to dialectical discussions. But, unfortunately, his linguistic theories were neglected due to researchers’ dialectical approach to his book Kashf-ul-Mahjoob. This study is going to plan an efficient communication model based on mind and language system and its structure and elements in Sejestani’s viewpoint and compare them with Roman Jakobson’s theory and model of communication to show their common and different aspects and prove that although the discussions about the theory and model of communication became known by  western linguists and, most importantly, by Roman Jacobson, it can be traced in all details and with equivalent terms in Abu Ya'qub Sejestani’s communication theory, which has some advantages over Jakobson’s theory and model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sejestani
  • Jakobson
  • Theory
  • Communication
- قرآن کریم. (1376). ترجمة مهدی الهی قمشه ای. تهران: فیض کاشانی.
- احمدی، بابک. (1382). ساختار و تأویل متن. چاپ ششم. تهران: نشر مرکز.
- احمدی، بابک. (1384). از نشانه­های تصویری تا متن. چاپ پنجم. تهران: نشر مرکز.
- ایچیسون، جین. (1376). زبان­شناسی همگانی. ترجمة حسین وثوقی. تهران: علوی.
- ایگلتون، تری. (1380). پیش­درآمدی بر نظریّة ادبی. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ دوم. تهران: نشر مرکز.
- باطنی، محمّدرضا. (1370). دربارة زبان. چاپ دوم. تهران: آگاه.
- باطنی، محمّدرضا. (1382). نگاهی تازه به دستور زبان. چاپ دهم. تهران: آگاه.
- باقری، مهری. (1389). مقدّمات زبان­شناسی. چاپ سیزدهم. تهران: قطره.
- پاینده، حسین و خوزان، مریم. (1381). زبان­شناسی و نقد ادبی. چاپ دوم. تهران: نشر نی.
- پورنامداریان، تقی. (1381). سفر در مه (تأمّلی در شعر احمد شاملو). تهران: نگاه.
- حق­شناس، علی­محمّد. (1371). آواشناسی. (فونتیک) چاپ سوم. تهران: آگاه.
- سجستانی، ابویعقوب. (1367). کشف المحجوب. با مقدمه به زبان فرانسه به قلم هانری کُوربن. چاپ سوم. تهران: طهوری.
- سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر. (1377). راهنمای نظریّة ادبی معاصر. ترجمة عباس مخبر. چاپ دوم. تهران: طرح نو.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1391). رستاخیز کلمات (درس­گفتارهایی دربارة نظریّة ادبی صورتگرایان روس). چاپ دوم. تهران: سخن.
- صدرالدّین شیرازی، محمّد بن ابراهیم. (1363). مفاتیح الغیب. مع تعلیقات للمولی علی النوری. صحّحه و قدّم له محمّد خواجوی. تهران: موسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- فرهمند، محمّد و جلالت، فرامرز و دانش، ابراهیم. (1396). «ذهن و زبان در نظریّة ارتباطی ابویعقوب سجستانی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شمارۀ 45، صص 21-43.
- کوربن، هانری. (1361). تاریخ فلسفة اسلامی. ترجمة اسدالله مبشّری. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
- مهاجر، مهران ونبوی، محمّد. (1376). به سوی زبان­شناسی شعر؛ رهیافتی نقشگرا. تهران: نشرمرکز.
 
- منابع انگلیسی
-Bradford, Richard. (1994).Roman Jakobson: Life, Language and Art. London: Rutledge.
-Jakobson, Roman. (1960). “linguistics and poetics”. In “style in language”, Edited by Thomas A. Sebeok, 350-375. New York: Willey Publisher.