مقایسه سرگذشت مرغان در منطق‌الطیر عطار و سرگذشت اولیس در اودیسه هومر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان

چکیده

شاعران عارف گاه، برای آنکه حالات درونی و مکاشفات خود را برای مخاطبانشان بیان کنند از مفاهیم، بن­ مایه­ ها و بعضاً تمثیل­ های حماسی مدد جسته­ اند. گاه این وام­ گرفتن چنان آشکار است که مخاطب یقین می ­کند که شاعر، متنی حماسی را فراچشم داشته­است؛ چنان­که عطار در منطق­ الطیر، به آثار حماسی و  از جمله شاهنامه نظر داشته ­است. همین شباهت­ ها از سویی و به رسمیت شناخته­ شدن گونۀ نسبتاً جدیدی از ادبیات حماسی با نام حماسۀ عرفانی از دیگرسو و نیز موضوع سفر قهرمان و مراحل کم و بیش مشابه در آنها، ما را بر آن داشت تا به مقایسه و بررسی وجوه اشتراک، از جمله در ساختار روایی و بن­ مایه ­های مشترک در منطق ­الطیر عطار و اودیسۀ هومر برآییم. نتایجی که به دست آمد، از این قرار است: 1- هر دو کتاب از حیث ساختار روایی، مشترکات تأمل ­برانگیزی دارند. 2- بن­ مایه­ های مشترک زیادی در دو اثر وجود دارد. 3- کهن­الگوی سفر قهرمان مورد نظر جوزف کمبل و مراحل سه­ گانۀ آن، در هر دو اثر آشکار و با نظر کمبل قابل تطبیق است.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparison Between the Stories of Birds in Attar's Manteqh-al-Tair and the Story of Ulysses in Homer's Odyssey.

نویسندگان [English]

  • Ali Noori 1
  • Yusofali Beiranvand 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Lorestan
2 2PhD Student of Persian Language and Literature, University of Lorestan
چکیده [English]

In some cases, mystical poets have taken advantage of epic concepts, motifs, and sometimes symbols in order to express their inner states and revelations to their audiences. Sometimes, this barrowing is evident enough to make the audience believe that the poet had an epic text in mind, as in Mantegh-al-Tair, Attar had some works of epic literature, like Shahnameh, in mind. These similarities, on the one hand, and the recognition of a rather new subgenre of epic literature, i.e., mystical epic, on the other hand, as well as the theme of the hero’s journeys and their almost similar stages motivated a comparative study of similarities, as in the narrative structure, and common motifs in Attar’s Mantegh-al-Tair and Homer’s Odyssey. Comparing the two works, the following results were given: a) There are considerable similarities in their narrative structures. b) They have numerous common motifs in them. c) The hero’s journey archetype, as considered by Joseph Campbell, and its three main phases are evident in them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Odyssey
  • Narrative structure
  • Manteqh-al-Tair
  • Motif
کتاب­ها
1- اسلامی ندوشن، محمّدعلی. ( 1369). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه. چاپ پنجم. تهران: بستان.
2- اشمیت، ژوئل. (1387). فرهنگ اساطیر یونان و روم. ترجمۀ شهلا برادران خسروشاهی. چاپ دوم. تهران: فرهنگ معاصر- روزبهان.
3- پورنامداریان، تقی. (1380). درسایۀ آفتاب. تهران: سخن.
4- رزمجو، حسین. (1381). قلمرو ادبیات حماسی،  جلد1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
4- زرین­ کوب، عبدالحسین. (1379). سرّ نی، جلد1. چاپ هشتم. تهران: علمی.
5- شفا، ضیاء­الدین. (1383). افسانه خدایان. تهران: خبر نو.
6- شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1392). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: سخن.
7- طباطبایی، جواد. (1367). درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­ المللی.
8- عطار نیشابوری، فریدالدین محمّد. (1379). منطق­ الطیر. مقدّمه به اهتمام سیّد صادق گوهرین. چاپ شانزدهم. تهران: علمی و فرهنگی.
9- ____________. (1387). منطق ­الطیر. مقدّمه، تصحیح و تعلیقات از محمّدرضا شفیعی کدکنی. چاپ سوم. تهران: سخن.
10- فروزانفر، بدیع ­الزمان. (1353). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمّد عطار نیشابوری. چاپ دوم.  تهران: کتابفروشی دهخدا.
11- کمبل، جوزف (1384). قدرت اسطوره. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ سوم. تهران: نشر مرکز.
12- مرتضوی، منوچهر. (1372). فردوسی و شاهنامه. تهران: علمی و فرهنگی.
13- هومر (1378). اودیسه. ترجمۀ سعید نفیسی. چاپ دوازدهم. تهران: علمی و فرهنگی
14- یونگ، کارل گوستاو. (1377). انسان و سمبول­ هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. تهران: جامی.
      مقاله ­ها
1- آتش ­سودا، محمّدعلی. (1391). «تحلیل رمزشناختی داستان شیخ صنعان»، بوستان ادب. شمارۀ دوم (ش12 پیاپی)، صص1- 22.
2- طاهری، محمّد و آقاجانی، حمید. (1392). «تبیین کهن ­الگوی سفر قهرمان بر اساس آرای یونگ و کمبل در هفتخوان رستم». ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. شمارۀ 32، صص103-122.
3- قبادی، حسینعلی. (1381). «حماسۀ عرفانی: یکی از انواع ادبی در ادبیات فارسی» پژوهش زبان و ادبیات فارسی.  شمارۀ­ اول، صص 1- 20.
4- کنگرانی، منیژه. (1388). «تحلیل تک ­اسطوره نزد کمبل با نگاهی به روایت یونس و ماهی». پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر. شماره 14، صص74-91.
5- مظفری، علی­رضا. (1388). «کارکرد مشترک اسطوره و عرفان». ادبیات عرفانی. شمارۀ اول، صص 149-167.
6- نوری، علی و بیرانوند، یوسف ­علی. (1393)، «تطبیق و مقایسۀ داستان شیخ صنعان و داستان اولیس». مجموعه مقالات نهمین همایش بین ­المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی.  صص 8157- 8162
- منبع انگلیسی
1-        Campbell, Joseph. (2008). The Hero with a Thousand Faces. Third edition, California: Novato.