"ققنوس" و "فینیق" در اشعار نیما و آدونیس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گزوه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه علّامه طباطبایی تهران

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه علّامه طباطبایی

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

علی اسفندیاری (نیما یوشیج) و علی احمد سعید (آدونیس)، از شاعران برجستة معاصرِ فارسی و عربی هستند که دستی بر اسطوره و رمزگرایی دارند. یکی از این اسطوره­ها «ققنوس» و «فینیق» است که از مشترکاتِ اساطیر ایرانی و سامی هستند. در این مقاله از شیوة توصیفی- تحلیلی با رویکرد تطبیقی استفاده شده‌است؛ به این ترتیب که نخست، طرح اولیه و ویژگی‌های اساطیری ققنوس و فینیق، براساس منابع اسطوره‌ای ایرانی و سامی بیان گردیده و سپس، به مسئلة بازتولید این اسطوره‌ها در قالب شعر نو فارسی و عربی پرداخته­ شده‌است. در گام بعدی، این دو اسطوره از نظر وجوه تشابه و تفاوت و چگونگی کاربردشان در جهت بیان مسائل سیاسی- اجتماعی عصر نیما و آدونیس مقایسه شده‌اند. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که نیما و آدونیس، اسطورة «ققنوس» و «فینیق» را  به­طور نمادین و با وجه ­شبهی تازه، متفاوت با اشعار پیشینیان، در سروده ­های خود به­کارگرفته­ اند که هم رمز و نمادی برای خود شاعر است و هم جهت القای مفاهیمِ سیاسی- اجتماعی مدّنظر ایشان به‌کارگرفته­ شده‌است؛ به نوعی که هر دو شاعر، از این اسطوره برای مضمونی واحد و رسالتی مشابه بهره برده ­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

"Qoqnus"and "Phiniq" in "Nima's" and "Adonis's" Poetry

نویسندگان [English]

  • Reza Nazemiyan 1
  • Seddighe Horasfand 2
  • Yaqub Fooladi 3
1 Professor of Arabic Language and Literature, Allameh Tabataba’i University
2 MA Graduate Student of Arabic Language and Literature, Allameh Tabataba’i University
3 PhD Student of Persian Language and Literature, Sistan and Baluchestan University
چکیده [English]

Ali Esfandiyari (Nima Youshij) and Ali Ahmad Saeed (Adonis) are among the eminent contemporary poets of Persian and Arabic literature, who had worked on mythology and symbolism. Phoenix, which is called "Qoqnus" in Persian and "Phiniq" in Semitic, is an example of common myths between Persian and Semitic mythology. Showing the transformation of the semantic functions of the mentioned myths during the course of time, while preserving the mystical structure, as well as the way these myths are used as one of the potential language capacities of Persian and Arabic poetry to express the political-social themes of the poet’s time are some of the requirements for doing the present research. This study has employed a descriptive-analytical method with a comparative approach. The findings of this study indicate that Nima and Adonis, in their poems, have used the myths of ''Qoqnus'' and ''Phiniq'' in a symbolic way, with a new point of similarity, different from the predecessor’s poetry, which are not only a symbol for the poets themselves, but also a way of expressing the political-social concepts they had in mind, in a way that both poets have used theses myths for a single theme and a similar mission.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nima
  • Adonis
  • Qoqnus
  • Phiniq
  • Persian literature
  • Arabic literature
 کتاب­ها
1- آدونیس. (1960م). اوراق فی الریح. بیروت: منشورات دارالآداب.
2- ــــــــــ . (1978م). زمن الشعر. ط2. بیروت: دارالعودة.
3- ــــــــــ . (1988م). قصائد اولی. بیروت: منشورات دارالآداب.
4- امامی، نصرالله. (1385). مبانی و روش­ های نقد ادبی. چاپ سوم. تهران: جامی.
5- بدوی، مصطفی. (1386). گزیده ه­ای از شعر عربی معاصر. ترجمۀ غلامحسین یوسفی و یوسف بکار. تهران: سخن.             
6- پورنامداریان، تقی. (1391). خانه ­ام ابری ­است، شعر نیما از سنّت تا تجدّد. چاپ چهارم. تهران: مروارید.
7- ثروتیان، بهروز. (1375). اندیشه و هنر در شعر نیما. تهران: نگاه.
8- جابز، گرترود. (1370). سمبل­ ها. ترجمۀ محمّدرضا بقاپور. ناشر: مترجم.
9- حسین­پور چافی، علی. (1387). جریان­ های شعری معاصر فارسی از کودتا 1332 تا انقلاب 1357. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
10- شکری، غالی. (1978م). شعرنا الحدیث الی أین. ط 2. بیروت: دار الآفاق الجدیده.
11- شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.
12- شمس لنگرودی، محمّد. (1378). تاریخ تحلیلی شعر نو. جلد اول از دورة چهار جلدی. چاپ ششم. تهران: نشر مرکز.
13- شمیسا، سیروس. (1388). راهنمای ادبیات معاصر (شرح و تحلیل گزیدة شعر نو فارسی). چاپ دوم. تهران: میترا.
14- عباس، احسان. (1978). اتجاهات شعرالعربی المعاصر. الکویت: المجلس الوطنی مجلی نزوی.
15- عرب، عباس. (1383). آدونیس در عرصۀ شعر و نقد معاصر عرب. مشهد: دانشگاه فردوسی.
16- العظمه،  نذیر. (1996م).  سفر العنقاء (حفریّه ثقافیّه فی الاسطوره). دمشق: منشورات وزاره الثقافة فی الجمهوریه العربیه السوریه.
17- فرزاد، عبدالحسین. (1388). من از آینده می ­آیم. تهران: مروارید.
18- لافورگ، رنه و آلندی، رنه. (1378). «نمادپردازی». در کتاب اسطوره و رمز. ترجمة جلال ستاری. چاپ دوم. تهران: نشر مرکز.
19- مکاریک، ایرنا ریما. (1951 م./ 1388). دانشنامۀ نظریه ­های ادبی معاصر. ترجمۀ مهران مهاجر و محمّد نبوی. چاپ سوم. تهران: آگاه.
20- نیما یوشیج. (1384). مجموعة کامل اشعار. گردآوری و تدوین: سیروس طاهباز. تهران: نگاه.
21- یاحقی، محمّدجعفر. (1385). جویبار لحظه ­ها؛جریان ­های ادبی معاصر ایران. چاپ هشتم. تهران: جامی.
22- ______________. (1389). فرهنگ اساطیر و داستان­واره­ ها در ادبیات فارسی. چاپ سوم. تهران: فرهنگ معاصر.
23- هنیلز، جان راسل. (1383). شناخت اساطیر ایران. ترجمه و تألیف باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
24- _______. (1393). نامه‌ها. گردآوری، نسخه‌برداری و تدوین: سیروس طاهباز. تهران: نگاه.
مقاله ­ها
1- جواری، محمّدحسین. (1388). «تحلیل تطبیقی ققنوس وآلباتروس؛ دو شعر از نیما و بودلر».     پژوهش­ های زبان و ادبیات فارسی. دورة جدید، شمارۀ1، صص: 17-30.
2- رضوان، هادی و آریادوست، سیّد حسن. (1391). «تجلّی ققنوس در اشعار آدونیس». ادب عربی.  دورة 4، شمارة 3، صص: 117 – 138.
3. میرزایی، حسن و محمّدی، رضا و گنجعلی، عباس. (1392). «تأثیرپذیری آدونیس از نظریة به هم پیوستگی عینی تی. اس. الیوت». مجلة انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. شماره 26،  صص: 101 ـ 122.