بررسی تحلیلی و تطبیقی سوگ‌آئین‌های لُری و کُردی با سنت سوگواری در شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه ایلام

3 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه ایلام

چکیده

یکی از سنّت ­هایی که قدمت دیرینه ­ای دارد، سنّت سوگواری برای درگذشتگان است. این سنّت، به دلیل حس نوع­ دوستی، قدردانی و سپاسگزاری انسان­ ها از بستگان خود و کسانی که در راه وطن کشته ­شده­اند، از آن دسته آیین­ های ماندنی است که با گذشت زمان، نه­ تنها فراموش و منسوخ نشده که بر اعتبار و جایگاه آن افزوده ­شده­ است؛ اقوام کرد و لر نیز به ­عنوان دو قوم ایرانی، در طول تاریخ همواره پاسبانان و حافظان خوبی برای بسیاری از آداب و رسوم باستانی بوده­ اند­ و هستند و در این مناطق، سنّت سوگواری برای بزرگان و قهرمانان، به همان سبک و سیاقی که در ایران باستان بوده ­است و در شاهنامۀ فردوسی دیده ­می­ شود، اجرا می­ شود و در مواردی، مانند مدّت ایّام سوگواری، سیاه­پوشی، روی­ خراشیدن، موی­ کندن، خاک بر سر ریختن، سوگ سروده­ ها و...، در مناطق لر و کردنشین با شاهنامۀ فردوسی، شباهت‌هایی وجود دارد. در این جستار، سعی شده ­است که با استناد به منابع و روش توصیفی –تحلیلی، به بررسی تطبیقی سوگ ­آئین­ های لری و کردی با سوگواری در شاهنامه پرداخته ­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analytical-Comparative Study of Lurish and Kurdish Mourning Rituals and the Mourning Tradition in Shahnameh

نویسندگان [English]

  • Najmedin gilani 1
  • Morteza Akbari 2
  • Siavash Yari 3
1 Assistant Professor of History, Ferdowsi University of Mashhad
2 Assistant Professor of history, the University of Ilam
3 Associate Professor of History, the University of Ilam
چکیده [English]

The tradition of mourning for the dead is an ancient tradition. It is one of the long-lasting rituals, which was not forgotten or abolished, but increased in importance and prominence, as a result of altruism, men’s gratitude and appreciation towards their relative and martyrs. Especially, the death of heroes, noblemen, and martyrs in the way of defending their homelands has never been erased from the minds of men. The Kurds and the Lurs, as two of the Iranian ethnic groups, have always well kept and preserved many ancient traditions over the course of history. For example, they perform mourning rituals for the noblemen and heroes as they were in ancient Iran and in Ferdowsi’s Shahnameh.  So that, the Lurish and Kurdish inhabited regions follow some similar mourning rituals in Shahnameh, such as the period of mourning, wearing black clothes, scratching the face, pulling on the hair, throwing dust over the head, mourning songs, etc. This study tries to compare Lurish and Kurdish mourning rituals with the mourning tradition in Shahnameh, using references and descriptive-analytical method.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mourning
  • Shahnameh
  • Lurish mourning rituals
  • Kurdish Mourning rituals
  • Wearing black
  • Mourning songs
1- تورات، عهد جدید وعهد قدیم (کتاب مقدس).  (بی­تا ). به همت انجمن پخش کتب مقدسه. در سازمان ملل به چاپ رسید (ممهور به مهر شورای خلیفه گری تهران).
2- ابن­ بطوطه، محمد بن عبد الله. (1400ق). رحلة ابن بطوطة المسماة تحفة النظار فی غرائب الامصار وعجائب الأسفار. بیروت.
­­­­­­­­­­­­­­3- افشار سیستانی، ایرج. (1373). ایلام و تمدن دیرینۀ آن. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
4- اکبری، مرتضی. (1390). حضور زنان استان ایلام در دفاع مقدس. ایلام: جوهر حیات.
5- محمّدآبادی، باویل.  (1350). آیین­ ها در شاهنامۀ فردوسی. تهران: کمیتۀ استادان.
6- بریان، پی‌یر. (1386). وحدت سیاسی و تعامل فرهنگی در شاهنشاهی هخامنشی. ترجمۀ ناهید فروغان. تهران: اختران.
7- بلوکباشی، علی. (1344). آیین به خاک سپردن مرده و سوگواری آن. تهران: پیام نوین.
8- پلوتارک. (1369). حیات مردان نامی. جلد سوم. ترجمۀ رضا مشایخی. چاپ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.
9-­ ثعالبی، ابومنصور عبدالملک. (1368)، تاریخ ثعالبی. ترجمۀ زتنبرگ و دیباچه مجتبی مینوی. تهران: نقره.
10- حریریان، محمود و دیگران. (1380)، تاریخ ایران باستان. تهران: سمت.
11- حصوری، علی. (1378). سیاوشان. تهران: چشمه.
12- خسروی، عبدالعلی. (1372). تاریخ و فرهنگ بختیاری، جلد 2.  اصفهان: حجت.
13- درخشنده، صیدمحمّد. (1373). عروس زاگرس (ایلام). ایلام: مؤلف.
14- رجبی، پرویز. (1380). هزاره­ های گمشده، جلد پنجم. تهران: توس.
15- سهراب ­نژاد، محمّدعلی. (1379). دیوان اشعار و زندگی­نامۀ شاکه و خان منصور. تهران.
16- سیادت، موسى. (1374). تاریخ جغرافیایی عرب خوزستان. تهـران: سهند.
17- شارپ، رالف نارمن. (1343). فرمان­ های شاهنشاهان هخامنشی. شیراز: دانشگاه شیراز.
18- شهزادی، رستم. (1380). مجموعۀ سخنرانی ­ها. به کوشش مهرانگیز شهزادی. تهران: بی­نا.
19- فردوسی، ابولقاسم. (1385). شاهنامه. براساس نسخۀ ژول مل. به کوشش عبدالله اکبریان راد. تهران: الهام.
20- کریستین سن، آرتور. (1374). ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی. تهران: آشنا.
21- ماسه، هانری. (1355). معتقدات و آداب ایرانی. ترجمۀ مهدی روشن‌ضمیر. تهران: انجمن فرهنگ ایران باستان.
22- مسکوب، شاهرخ. (1357). سوگ سیاوش. تهران: خوارزمی.
23-­ مظاهری، علی. (1378). زندگی مسلمانان در قرون وسطا. ترجمۀ مرتضى راوندی. تهران: سپهر.
24- منشی­زاده، داود. (1382). افسانۀ گیلگمش: کهن­ترین حماسۀ بشری. مترجم لوحه­های میخی: جرج اسمیت. ترجمۀ فارسی داود منشی­زاده. تهران: اختران.
25- موسوی، سیّدکاظم. (1387). آیین جنگ در شاهنامه فردوسی. آستان مقدسه: زائر.
26- نرشخی، ابوبکر محمّد ابن جعفر. (1351). تاریخ بخارا. ترجمۀ ابونصر احمد. تصحیح مدرس رضوی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
27- ویدنگرن، گئو. (1377). دین ­های ایران. ترجمۀ منوچهر فرهنگ. تهران: آگاهان ایده.
27- هردوت.  (1368). تواریخ. ترجمۀ ع. وحید مازندرانی. تهران: چاپخانه آشنا.
28- یارشاطر، احسان. (1357). روایات ملّی، تاریخ ایران کمبریج، جلد 2/3. ترجمۀ حسن انوشه. تهران: امیرکبیر.
- مقاله
1- گیلانی، نجم­ الدین و گیلانی، آذرنوش. (1392). «سوگ سیاوش و شباهت آن به سوگ ­آیین­ های محلی (لری و کردی». ادبیات و زبان­ های محلی ایران زمین. سال سوم، شمارۀ 5، صص182-203.