نگاه تطبیقی به جایگاه اسب در حماسۀ شاهنامه و دیوان حماسی عنتره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار بخش زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه ایلام

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه کردستان

3 کارشناس ارشد زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه ایلام

چکیده

حماسه ­ها بدون درنگ، بازتابی از روند رویدادها، عناصر و موجودات طبیعی و فراطبیعی زندگی بشری هستند. دخالت و همراهی عناصر زندۀ طبیعت در کنار ادوات حماسی، تصاویر بسیار زیبایی از عظمت روح حماسه ­ها را منعکس ساخته­ است. از جملۀ این عناصر، حضور چشمگیر «اسب» و توصیفات و تصاویر آن در صحنه­ های مختلف حماسی- رزمی نبردهاست. حماسۀ شاهنامه بر مبنای اصل حضور خاندان­ های پهلوانی و ارزش عظیم اسب در کنار عناصر دیگر جنگی، تصاویر زیبایی را  از این موجودخلق کرده­است. در مقابل، این عنصر با به­ کارگیری نسبی آن، یکی از نمودهای پرتکرار نمادینۀ جانوری و ارزش رزمی در لا­به ­لای حماسۀ جاهلی اعراب، یعنی دیوان عنتره، است. پژوهش حاضر با روش توصیفی– تحلیلی، به بررسی و مقایسۀ جایگاه اسب و جلوه­ های آن در دیوان‌ شعری عنتره بن شدّاد و شاهنامۀ فردوسی می­ پردازد. براساس یافته­ های این پژوهش، توصیفات حماسی اسب و شخصیت ­پردازی ­های میدانی آن به همراه قهرمان، در ایجاد توازن قدرت از مهم­ ترین مضامین مشترک در این دو اثر بوده است؛ با این تفاوت که افق دید عنتره در توصیفات و تشبیهات اسب، نسبت به فردوسی، کوتاه و اشارات او به اصالت نژادی در این­­ گونه توصیفات اندک است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Look at the Position of Horse in the Epic of Shahnameh and Antara’s Book of Epic Poetry

نویسندگان [English]

  • Mina Pirzadnia 1
  • Fereshteh Ahikhteh 2
  • Tahereh Ahikhteh 3
1 Assistant Professor of Arabic Language and Literature, University of Ilam
2 MA Student of Persian Language and Literature, University of Kurdistan
3 MA Student of Arabic Language and Literature, University of Ilam
چکیده [English]

Undoubtedly, epics reflect the flow of events, elements, and natural and supernatural creatures in human’s life. The interference and accompaniment of the live elements of nature alongside the epic tools have reflected very beautiful images of the greatness of epics. An example of these elements is the significant presence of "horse" and its descriptions and images in epic-war battle scenes. The epic of Shahnameh has created beautiful images of this creature based on the principle of the heroic families’ presence and the great value of horse beside other war elements. Also, this element with its partial use is one of the frequent symbols of animal symbolism and marital value in the Arabic epic literature of the Age of Ignorance, namely Antara’s book of poetry. The present study investigates and compares the position of horse and its images in Antara Ibn Shaddad’s book of poetry and Ferdowsi’s Shahnameh. The findings show that the epic descriptions of horse and its field characterizations in the company of hero, in making balance of power, was one of the main common themes of the two works. But Antara’s perspective on horse descriptions and similes was limited in comparison with Ferdowsi, and his references to racial authenticity in these kinds of descriptions were few.                                                                                         

کلیدواژه‌ها [English]

  • Epic
  • Abu al-Qasim Ferdowsi
  • Antara Ibn Shadded
  • Shahnameh
  • Book of epic poetry
  • Horse
 کتاب­ها
1- ابن شدّاد، عنترة. (1992). الدّیوان. الطّبعة الثانیّة. بیروت: دار الصّادر­.
2- ارداویراف. (1372). ارداویراف­نامه. واژه ­نامۀ فیلیپ ژینو. ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار. چاپ سوم. تهران: معین: انجمن ایران­شناسی فرانسه در ایران.
3- بروکلمان، کارل. (1119). تاریخ الأدب العربی. نقله إلی العربیّة: عبدالحلیم النّجار. الجزء الأول. الطبعة الخامسة. القاهرة: دار المعارف.
4- دودپوتا، عمرمحمد. (1382). تأثیر شعر عربی بر تکامل شعر فارسی. ترجمۀ سیروس شمیسا. تهران: صدای معاصر.
5- ضیف، شوقی. (1119). تاریخ الأدب العربی. الطبعة الرابعة و العشرون. القاهرة: دار المعارف.
6- الفاخوری، حنا. (1986). الجامع فی تاریخ الأدب العربیّ (الأدب القدیم). بیروت: دارالجیل.
7- فردوسی، ابوالقاسم. (1384). شاهنامه. مقدمۀ دکتر حسین محی ­الدّین الهی قمشه­ ای. تصحیح فرهنگ لغات و مقابله با نسخۀ ژول مول: ناهید فرشادمهر. چاپ پنجم، تهران: محمّد.
8- فروید، زیگموند. (1362). توتم و تابو. ترجمۀ ایرج قادرپور. تهران: آسیا.
9- لوبون فرانسوی، گوستاو. (1334). تمدّن اسلام و عرب. ترجمۀ محمّدتقی فخر داعی گیلانی. تهران: بنگاه مطبوعاتی علی اکبر علمی.
 مقاله ­ها
1- شریعت، زهرا و زینلی، لیلا. (1388).  «جلوه ­های حماسی، ملّی و مذهبی در نگاره­ های خاوران ­نامه مکتب شیراز»، مطالعات هنر اسلامی، دورۀ 5، شمارۀ 10، صص  43-57.
2- قائمی و یاحقی، فرزاد و محمّدجعفر. (1388). «اسب پرتکرارترین نمادینۀ جانوری در شاهنامه و نقش آن در تکامل کهن الگوی قهرمان». متن­پژوهی ادبی (زبان و ادب پارسی)، دورۀ 13، شمارۀ 42، صص 9-26.
 پایان­ نامه
1- محمّدی، اسماعیل. (1390). نقش اسب در شاهنامۀ فردوسی. شراره الهامی، پایان­ نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سنندج، دانشکدۀ ادبیّات و زبان­ های خارجی.