تأثیر بورخس بر گلشیری: بررسی تطبیقی برخی مؤلفه‌های پست‌مدرن در آثار بورخس و گلشیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی عصر، رفسنجان، ایران

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی عصر، رفسنجان، ایران

3 استادیار زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه ولی عصر، رفسنجان، ایران

چکیده

با ورود ایران به قرن بیستم و گسترش ترجمۀ آثارادبی از دیگرکشورها، نویسندگان ایرانی هرچه بیشتر با نویسندگان و فنون نویسندگی معاصرجهان آشناگشتند، از آنان تأثیرپذیرفتند و برخی از شیوه‌های آنان را در آثارخویش به کارگرفتند و بعضاً بومی ساختند. ازاین‌رو ضرورت مطالعۀتطبیقی ادبیات درایران نیز، پدیدآمد. همچنین از دیگرمظاهرعصرجدیدگذر از گفتمان مدرنیسم به پست‌مدرنیسم بوده است. نویسندۀ آرژانتینی بورخس ازپیشگامان این دورۀگذار است که برنسلی از نویسندگان درسراسرجهان تأثیرگذاشته است. در ایران نیز بورخس ازطریق اعضای انجمن ادبی جنگ اصفهان معرفی شد. یکی ازاعضای آن نویسندۀ معاصرایرانی هوشنگ گلشیری بود که مقاله‌ای هم دربارۀ بورخس منتشرکرد.یکی از زمینه‌های پژوهش در ادبیات تطبیقی تاثیر ادبیات ملت ها بریکدیگر است مقالۀ حاضر درچارچوب بایسته‌های ادبیات تطبیقی، با بررسی برخی مؤلفه‌های پست‌مدرن، درصددپاسخ به این پرسش است که گلشیری تا چه میزان متأثر از بورخس بوده است و این تأثیرپذیری درچه مواردی مشهوداست؟ در این راستا داستان‌های «شب شک» و «شازده احتجاب» از گلشیری و «مضمون خائن و قهرمان» و «کتابخانۀ بابِل» از بورخس مورد بررسی قرار گرفت و مؤلفه‌های پست‌مدرنِ «عدم-قطعیت»،«اقتباس» و «وجودشناسی» در داستان‌های هر دو نویسنده یافت شد.آنچه می‌توان گفت این است که گلشیری در اوان فعالیت حرفه‌ای خویش با بورخس آشناگشته، از آن تأثیر پذیرفته و بحث دربارۀ آثار بورخس در حلقۀ ادبی پیرامونش به‌طورجدی مطرح بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The influence of Jorge Luis Borges on Houshang Golshiri: a comparative study of some Postmodern Components in the works of Borges and Golshir

نویسندگان [English]

  • Zahra Sayedyazdi 1
  • Hossin Sarempour 2
  • Rouhallah Roozbeh 3
1 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Valiasr University, Rafsanjan, Iran
2 MA of Persian language and Literature University of Vali-e-Asr Rafsanjan
3 Assistant Professor, Department of English Language and Literature, Valiasr University, Rafsanjan, Iran
چکیده [English]

Introduction

Comparative literature is a line of interdisciplinary research that studies the relationship between the literature of different nations. It examines the relationship between literature and other fields of study such as arts. Due to its international, cultural and interdisciplinary nature, comparative literature has been changed since its very beginning (Norblin, Sadeghzadeh et al., 2011: 324).
   Postmodernism is a complex socio-cultural movement, which is based on the critique of popular beliefs related to the Enlightenment Age. This movement can be witnessed in all domains. One of the most important authors of postmodernism is Jorge Luis Borges (1899-1986). His stories are colored with various postmodern themes and techniques.
Following the West, Iran also witnessed a new trend that can be roughly called modernism. This trend entered Fiction from the beginning of story writing in Iran and continued in the 1940s. For instance, the Isfahan Circle became the host of writers such as Mohammad Hoghooghi, Ahmad Mir-Alaei, Houshang Golshiri, etc., all continuing and experimenting with the wave of modernism in various literary fields in their works. One of the most prominent figures was Houshang Golshiri (1938-2000) whose critiques, translations, and writings of long and short stories are important works of postmodernism.
 
2- Research method
This is a library research that uses a descriptive-analytical approach to comparatively study the obtained data from among various works of Borges, this research studied two, including The Library of Babel and Theme of the Traitor and the Hero. As for Golshiri's stories, Prince Ehtejab (Persian: شازده احتجاب) and The Night of Hesitation (Persian: شب شک) were comparatively investigated for their postmodern components.
3- Discussion
In this research, three postmodern features (Indeterminacy, Pastiche, and Ontology) are examined in two works: The Night of Hesitation and Prince Ehtejab by Golshiri, and The Library of Babel and Theme of Traitor and Hero by Borges.
3-1-Indeterminacy:
In postmodern novels, uncertainty and indeterminacy could be observed in everything. Story characters are ambiguous. Stories have no clear-cut ending. They sometimes have multiple endings or open endings. This uncertainty at the level of the narrative is so much that the ambiguity in the plot cannot be removed. (Shamisa, 2012:426; Lodge et al., 2007:156)
3-1-1- Uncertainty in The Night of Hesitation: This is one of Golshiri's complicated stories and the best example of this category of his works. The story describes a group of friends who discuss the possibility of suicide by one of their friends, Mr. Salavati. They remember the last night with Salavati and give contradictory remarks about that night and Salavati's suicide. No one is sure and does not agree with others” (Atashsoda, 2009: 474).
One instance of indeterminacy is the uncertain ending of the story in The Night of Hesitation where the reader’s encounter with the story ending has no definite result.
3-1-2 Indeterminacy in the Theme of the Traitor and the Hero: The author casts doubt on the location of a historical event, obscuring details that are very important to induce uncertainty to the reader from the very beginning.
3-2-Pastiche (Adaptation)
Postmodern novelists use Pastiche to produce a combination of writing styles. In other words, they change style attributes or use them erratically. The purpose is to emphasize the incoherent and heterogeneous content of the story (Payandeh, 2011: 40)
3-2-1- Pastiche in Prince Ehtejab: One of the most obvious postmodern elements in the story of Prince Ehtejab is the Pastiche or adaptation. In Prince Ehtejab, Golshiri is strongly influenced by Sadegh Hedayat's The Blind Owl, from its characters and features to the show scenes and motifs.
3-2-2- Pastiche in The Library of Babel: Truth is the essence of a particular library or book. It gradually fades and expresses its despair of finding the truth in various ways. One way is converting library books into one another, without any certain rule or logic.
3-3-Ontology
In modern times, man recognized the world around him with all its ambiguities, thus he was living in an Epistemological age. However, over time and after advancements in various fields of science, human beings became confused and could no longer know the world definitively. They could only think about the existence of changes and enter a period called Post-Epistemological or Ontological era.
3-3-1- Ontology in The Night of Hesitation: Golshiri uses various tweaks to change the interrelationships of different parts of the story. This changes the dominant element from Epistemological to Post-Epistemological (ontological) problems. For example, in the story of The Night of Hesitation, by putting together contradictory views and deliberately creating doubts about the possibility of Mr. Salavati's suicide, he imbued the story with enigma and mystery. Instead of relying on the available evidence, the characters use their imagination to judge and shift the possibility of knowing themselves and others towards the issue of existence. (Golshiri, 2010: 246-249)
3-3-2- Ontology in Theme of the Traitor and the Hero: after years of reading and spending time in libraries, Borges failed to understand man and the world around him, which was a modern epistemological approach. "No one can reveal the direction of existence to anyone else," he said. Because it passes through man and we only see its reflection in words” (Ghanebasiri, 1999: 248).
 

Conclusion

In this study, the postmodern components of indeterminacy, pastiche, and ontology were investigated and compared in Golshiri's The Night of Hesitation and Prince Ehtejab and Borges’ Theme of the Traitor and the Hero and The Library of Babel. Although the research method is based on the American School of comparative literature (regardless of direct influence), after a comparative study of some of the works of the two authors, and given the reasons such as the presence of Golshiri as one of the main members of the Isfahan Circle in the 1960s and the presence of translators of Borges such as Ahmad Mir Alaei, Ahmad Golshiri and Ahmad Okhov'vat, and their continued cooperation and later acquaintance and the publication of the article “I did not live to be another person” written by Golshiri and the similarities between some of Golshiri and Borges' works, we may conclude that Houshang Golshiri became acquainted with Borges and some of his works early in his professional activity and was influenced by them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative Literature
  • Postmodernism
  • Houshang Golshiri
  • Jorge Luis Borges
 
کتابنامه
الف. منابع فارسی
-آتش­سودا، محمدعلی. (1388). داستان امشب: بررسی و تحلیل دوازده داستان برگزیدۀ معاصر. تهران: نشر آسیم.
-آل­احمد، جلال. (1357). هفت مقاله. تهران: انتشارات رواق.
- استراترن، پل. (1387). آشنایی با بورخس. ترجمۀ مهسا ملک­مرزبان، تهران: نشر مرکز.
اسحاقیان، جواد. «ازدست تاریک و دست روشن گلشیری تا زخم شمشیر بورخس». تارنمای بنیاد گلشیری. نشانی:
- افضلی، علی؛ گندمی، نسترن.(1395). «خوانش تطبیقی مولفه‌های پست مدرنیسم در رمان‌های پستی و فرانکشتاین در بغداد» پژوهش‌های ادبیات تطبیقی،دوره 4، شماره، صص135-165.
-بورخس، خورخه لوئیس (1391). کتابخانۀ بابل و 23 داستان دیگر. ترجمۀ کاوه سید حسینی، تهران: انتشارات نیلوفر.
- پاینده، حسین. (1390). گفتمان نقد: مقالاتی در نقد ادبی. تهران: انتشارات نیلوفر.
- حسن­پور، هیوا؛ اسلامی، آزاده.(1395). «وحدت راوی در من او و خلق مضمون‌های عرفانی(با تکیه بر مولفه‌های پسامدرن)»ادبیات پارسی معاصر،سال ششم، شماره سوم ، صص99-122.
- دارابی، بیتا و دیگران. (1394). «بررسی تطبیقی مرثیه­ای برای ژاله و قاتلش اثر ابوتراب خسروی و درون­مایۀ خائن قهرمان اثر بورخس، از دیدگاه پست­مدرنیسم».پژوهش­های ادبیات تطبیقی. دورۀ سوم، شمارۀ 1 (پیاپی 5)، صص 101-120.
- دهمرده، حیدرعلی، شرفی، سمیرا. (1396).«بررسی تطبیقی نگاه زنانه سیمین دانشور و غاده السمان».نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان،دوره 9، شماره17، صص 61- 79.
- ساجدی، طهمورث. (1390). از ادبیات تطبیقی تا نقد ادبی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
- سیدی، حسین. (1390). «درآمدی توصیفی-تحلیلی بر چیستی و ماهیت ادبیات تطبیقی». نقد و ادبیات تطبیقی دانشگاه رازی کرمانشاه. شمارۀ 3، صص 1-21.
- شمیسا، سیروس. (1376). داستان یک روح. تهران: نشر فردوس.
- شمیسا، سیروس . (1391). نقد ادبی. تهران: نشر میترا.
- صالح­بک، مجید و نظری­منظم، هادی. (1387). «ادبیات تطبیقی در ایران: پیدایش و چالش­ها». متن­پژوهی ادبی. شمارۀ 38، صص 9-28.
- گلشیری، سیاوش.(1389).«پست مدرنیسم در ادبیات داستانی معاصر ایران (بررسی مولفه‌های پست مدرن در آثار هوشنگ گلشیری)»، پژوهش­نامه ادب حماسی، پاییز و زمستان، دوره 6، شماره 10، صص242-278
- گلشیری، هوشنگ. (2536). مثل همیشه. تهران: انتشارات کتاب زمان.
- گلشیری، هوشنگ. (1380). باغ در باغ. (ج1). تهران: انتشارات نیلوفر.
- گلشیری، هوشنگ. (1380). نیمۀ تاریک ماه. تهران: انتشارات نیلوفر.
- گلشیری، هوشنگ. (1384). شازده احتجاب. تهران: انتشارات نیلوفر.
- گویارد، ماریوس فرانسوا.(1956م.)الادب المقارن.ترجمه محمّد غلاب. قاهره:لجنه البیان العربی
- لاج، دیوید و همکاران. (1386). نظریه­های رمان. ترجمۀ حسین پاینده، تهران: انتشارات نیلوفر.
- مکی، الطاهراحمد، (1987م)، الادب المقارن،اصوله، تطوره و مناهجه، قاهره: دارالمعارف
- نظری­منظم، هادی. (1389). «ادبیات تطبیقی: تعریف و زمینه­های پژوهش». نشریۀ ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان. شمارۀ  2، صص 221-237.
- وِلِک، رنه و وارن، آوستن. (1373). نظریۀ ادبیات. ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- هدایت، صادق. (2536). بوف کور. تهران: انتشارات جاویدان.
ب: منابع انگلیسی
-Abrams, M.H. (1999). A Glossary of Literary Terms. 7th ed. USA: Heinle&Heinle.
-Chisholm, Hugh. (1911). Encyclopedia Britannica. 11th ed. USA: Horace Everett Hooper.
-Hassan, Ihab. (1987). The Postmodern Turn: Essay in Postmodern Theory and Culture. USA: Ohio State University Press.
-Hicks, Stephen R.C. (2004).Explaining Postmodernism. 1st ed. USA: Scholargy Publishing.
-Holy Bible.(2011). King James Version.Printed in China.