مقایسۀ سبکی هجویات حطیئه و خاقانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه کوثر بجنورد

2 استادیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه بجنورد

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

4 دانشیار زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

ادبیّات تطبیقی یکی از رویکردهای نو در ادبیّات معاصر جهان است و بی‌تردید نقش سازنده و مؤثّری در غنی‌سازی ادبیّات هر ملّتی ایفا می‌کند و زمینه‌های شناخت و بهره‌مندی وسیع از انواع ادبی ملل مختلف را ایجاد می‌کند. یکی از انواع ادبی که بسامدهای گوناگون آن در آثار بیشتر شاعران پارسی‌گو و عربی‌سرا واقع شده و آثار قابل ملاحظه و خواندنی در این نوع به وجود آورده، «هجویه‌سرایی» است. مقایسۀ سبکی این نوع ادبی در اشعار شاعران زبان فارسی و زبان عربی زمینه‌ساز تبیین اشتراکات و افتراقات بین آن‌ها می‌شود. پژوهش حاضر در حوزۀ ادبیّات تطبیقی بر اساس مکتب ادبیّات تطبیقی آمریکایی و با هدف بررسی مهم‌ترین وجوه اشتراک و افتراق سبکی هجویات حطیئه و خاقانی صورت گرفته‌است. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر دیوان هر دو شاعر است. انتظار می‌رود، نتایج این پژوهش شناخت هر چه بهتر و دقیق‌تری از هجویات حطیئه و خاقانی را ارائه دهد و زمینۀ مطالعه و فهم بهتر این نوع از اشعار را در حوزۀ ادبیّات تطبیقی فراهم سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Stylistic Comparison between the Satires of Khaghani and Hotaieh

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ghafourifar 1
  • Omid Vahdanifar 2
  • Hossein Shamsabadi 4
چکیده [English]

Satire is a genre of literature that has been observed in different frequencies in the works of most Persian and Arab poets, who have created remarkable works worth reading in this genre. The stylistic comparison of this literary genre in Persian and Arabic poems forms the basis of determining the similarities and differences between them. The present study has been conducted in the field of comparative literature and is based on the American school of comparative literature, with the aim of investigating the main stylistic similarities and differences between Khaghani’s and Hotaieh’s satires on three linguistic, literary, and intellectual levels. The study has adopted a descriptive-analytical methodology and is based on the two poets’ books of poetry. The results suggest that at the linguistic level, both poets have used different meters in writing satire, but the rhythm in Khaghani’s satires is more prominent than it is in Hotaieh’s satires.  Also, they have both written in a non-offensive language. At the literary level, Khaghani’s satires are more abundant with figures of speech. Finally, at the intellectual level, Hotaieh was motived by social inferiority in writing satire, but Khaghani was motivated by subjective and personal discomfort in writing satire.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative literature
  • Satire
  • Stylistics
  • Hotaieh
  • Khaghani
- کتاب­ها
1ـ ابوالفرج الاصفهانی. (1928). الاغانی. القاهره: دارالکتب.
2ـ الحطیئه. (1951). دیوان(شعر­الحطیئه). تحقیق عیسی سابا. بیروت: مکتبۀ صادر.
3ـ ــــــــــ.. (1958). الدیوان. شرح ابن­السکیت. تحقیق نعمان طه. مصر: مصطفی­البابی.
4ـ ــــــــــ.. (2005). الدیوان. بیروت: دارالمعرفه.
5ـ الخطیب، حسام. (1999). آفاق الأدب المقارن. دمشق: دارالفکر.
6ـ الفاخوری، حنّا. (1383). تاریخ ادبیّات عربی. ترجمۀ عبدالحمید آیتی. تهران: توس.
7ـ حلبی، علی اصغر. (1364). مقدّمه­ ای بر طنز و شوخ­طبعی در ایران. تهران: پیک.
8. خاقانی شروانی، افضل­الدّین. (1375). دیوان. تصحیح جهانگیر منصور. تهران: نگاه.
9ـ ــــــــــ . (1373). دیوان. به کوشش ضیاءالدّین سجادی. چاپ چهارم. تهران: زوّار.
10ـ داد، سیما. (1371). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
11ـ ریپکا، یان. (1383). تاریخ ادبیّات ایران. ترجمۀ ابوالقاسم سری. تهران: سخن.
12ـ سجّادی، سیّد ضیاءالدّین. (1374). شاعر صبح. تهران: سخن.
13ـ سیّدی، حسین. (1391). بررسی نظریّۀ ادبی. مشهد: ترانه.
14ـ شفیعی­کدکنی، محمّد­ رضا. (1370). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
15ـ شمیسا. سیروس. (1375). کلیّات سبک ­شناسی. چاپ چهارم. تهران: فردوس.
16ـ صفا، ذبیح­الله. (1355). تاریخ ادبیّات ایران. تهران: امیرکبیر.
17ـ علوش، سعید. (1987). مدارس الأدب المقارن. المرکزالثقافی العربی.
18ـ مراقبی، غلامحسین. نقد و بررسی شعر هجوی. تهران: سخن.
19ـ نیکوبخت، ناصر. (1380). هجو در شعر فارسی. تهران: دانشگاه تهران.
- مقاله­ ها
1ـ پارسا، احمد. (1385). «سبک‌شناسی هجویات خاقانی». مجلّۀ دانشکدۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. دورۀ بیست و پنجم، شمارۀ 3، صص 67ـ57.
2ـ شوشتری‌نژاد، زهرا و رادمنش، عطامحمّد. (1391). «ساختار زبانی و موسیقایی ردیف در شعر خاقانی». کاوش‌نامۀ زبان و ادبیّات فارسی. سال سیزدهم، شمارۀ 24. صص21 ـ 35.
3ـ کرمی، محمّدحسین و دهقانیان، جواد. (1389). «خاقانی، معمار زبان و خیال». فنون ادبی. دورۀ 2، شمارۀ 1، صص1 – 16.
4ـ مصطفوی‌نیا، محمّدرضی و جباری دانالوئی، مهدی. (1388). «مقایسۀ عناصر بلاغی ـ استعاره ـ در حبسیّات خاقانی و ابوفراس حمدانی». مطالعات ادبیّات تطبیقی. شمارۀ10، صص 78 -95.