وحدت وجود در مثنوی مولانا و تائیه ابن فارض

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس دانشکده زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد

چکیده

ابن فارض از بزرگترین سرایندگان شعر صوفیانه در ادبیات عرب است؛ از سوی دیگر مولانا، خداوندگار عشق و عرفان در ادبیات فارسی است که زیباترین و مهمترین مضامین عرفانی در اشعار آن دو یافت می شود.
جهان بینی و نگرش آن دو عارفِ بزرگ، با یکدیگر شباهت های قابل توجهی دارد و در بسیاری از موضوعات عرفانی مشابهت و مطابقت تام دارد. زیر بنا و شالودۀ اعتقادشان بر "وحدت وجود" و ادراک آن است.
نظریۀ "وحدت وجود" از مهمترین مباحثی است که در عرفان از دیر باز مطرح بوده است، تا زمانی که ابن عربی در قرن هفتم آن را، به صورت حکمی و فلسفـی بیان کرد. بنابراین اندیشۀ این دو عارف بزرگ از جهاتی شبیه به اندیشه های ابن عربی است، با این تفاوت که ابن عربی به صورت مستدل و معقول مسألۀ "وحدت وجود" را مطرح کرده و مولانا و ابن فارض به صورت عاشقانه و با زبان شعر آن را بیان کرده اند.
این دو عارف بزرگ، اگرچه هرکـدام شیوۀ خاصـی در سلوک داشته اند، ولی به یک نتیجۀ واحـد رسیده اند و آن رسیدن به وحدت از طریق عشق و شهود و فنا و... است. این امر اقتضا داشت، تا مقولۀ "وحدت وجود" و چگونگی نایل شدن به آن، در اندیشه و آثار منظوم این دو عارف شاعر بررسی و مقایسه شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Unity of Being in Maulana’s Masnavi and Ibn Fariz’s Taeiyeh

نویسنده [English]

  • Maryam Faridi
چکیده [English]

Ibn-al-Faridh is one of the most eminent Sufi poets in Arabic literature; Maulana (Rumi), on the other hand, is regarded as the master of love and mysticism in Persian literature. The most beautiful and the most significant mystical notions could be find in their poetry.
These two mystics have considerable similarities in their worldviews and thoughts, which are  completely overlapping in many mystical subjects. For both, the foundation and the basis of their belief is built upon “the unity of being” and its perception.  The notion of “the unity of being” is one of the most important debates which has been discussed in mysticism from very old times. It was in the 7th century AH that Ibn Arabi expressed it in a philosophical framework. Therefore, the beliefs of the two mentioned great mystics resemble very much those of Ibn-Arabi in some aspects, with the difference that Ibn-Arabi has discussed the question of “the unity of being” in a reasonable and logical way, while Maulana and Ibn Fariz have expressed it in the language of love and poetry.
Although these two great mystics have suggested special ways of spiritual wayfaring, they have reached the same result, i.e., reaching unity through Love, intuition, annihilation, and so on. Thus, there was a need to investigate the notion of “unity of being” and the way to reach it according to the thoughts and the poetic works of these two mystic poets.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Maulana
  • Ibn Fariz
  • Ibn Arabi
  • Unity
  • Unity of being
1- ابن‌عربی، محیی الدین. (1383). الاسراء الی مقام الاسری (ما ز بالاییم و بالا می‌رویم). ترجمۀ قاسم انصاری. چاپ سوم. تهران: طهوری.
2-_____________. (بی تا). فتوحات المکیه. بیروت: دار صادر.
3-_____________. (1381). فتوحات المکیه ترجمه ، تعلیق و مقدمه از محمّد خواجوی. تهران : مولی .
4-___________. (1385)، فصوص الحکم تصحیح و توضیح محمّدعلی موحد و صمد موحد. تهران: کارنامه.
5- ابن‌الفارض، عمر. (1971). دیوان ابن‌فارض‌. تصحیح مهدی محمّد ناصرالدین. الطبعه الثالثه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
6- استعلامی، محمّد. (1369). بررسی و تصحیح متن و توضیحات مثنوی. چاپ دوم. تهران: زوار.
7- ترکه اصفهانی، صائن‌الدین علی بن محمّد. (1384)، نظم الدّر. تصحیح و تحقیق اکرم جودی نعمتی. تهران: میراث مکتوب.
8- چیتیک، ویلیام. (1389). راه عرفانی عشق: تعالیم معنــوی مولانا. ترجمۀ شهاب‌الـدین عبّاسی چاپ پنجم.. تهران: پیکان.
9- زرین‌کوب، عبدالحسین. (1377). پله‌پله تا ملاقات خدا. چاپ بیست‌وهفتم.  تهران: علمی.
10- ______________(1366)، دنبالۀ جستجو در تصوف ایران. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
11-______________. (1379)، سرّ نی. چاپ هشتم. تهران: علمی.
زمانی، کریم (1382)، شرح جامع مثنوی معنوی. چاپ دوازدهم . تهران: اطلاعات.
12-_______ (1382). میناگر عشق. تهران: نشر نی.
13- شایگان، داریوش. (1371). آفاق تفکر معنوی در اسلام. ترجمۀ باقر پرهام. تهران: آگاه.
14- شیمل، آن‌ماری. (1367). شکوه شمس. با مقدمۀ سیدجلال‌الدین آشتیانی. تهران: علمی‌وفرهنگی.
15- ضیاء‌نور، فضل‌الله. (1369). وحدت وجود. سیرتاریخی و تطّور وحدت وجود و بررسی و تحلیل آن در آثار ابن‌عربی و مولانا. با مقدمۀ محمّد باقر کتابی. تهران: زوار.
16- عراقی، شیخ فخرالدین ابراهیم همدانی. (1376). دیوان عراقی. تنظیم جهانگیر منصور. چاپ سوم. تهران: نگاه.
17- عزّالدین محمود کاشانی. (1389). کشف الوجوه الغرّ لمعانی نظم الدّر. تصحیح و تحقیق محمّد بهجت. قم: آیت اشراق.
18- فرغانی، سعید. (1379). مشارق‌الدراری. با مقدمه و تعلیقات سیدجلال‌الدین آشتیانی. چاپ دوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
19- فروزانفر، بدیع الزمان. (1377). شرح مثنوی شریف. چاپ هشتم. تهران: زوار.
20-___________. (1361). احادیث مثنوی. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
21- قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن. (1388). رسالۀ قشیریه. ترجمۀ ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیحات و استدراکات بدیع الزمان فروزانفر. چاپ دوم. تهران:زوار.
22- کاکایی، قاسم. (1391). وحدت وجود به روایت ابن‌عربی و مایستر اکهارت. چاپ پنجم. تهران: هرمس.
23- کیایی­نژاد، زین الدین. (1366). سیرعرفان دراسلام. تهران: اشراقی.
24- کلینی رازی، ابوجعفرمحمّدبن‌یعقوب(ثقه‌الاسلام). (1405). اصول‌کافی. ترجمه و شرح از جواد مصطفوی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اهل بیت علیهم السلام.
25-گولپینارلی، عبدالباقی. (1374). نثر و شرح مثنوی شریف. ترجمۀ توفیق سبحانی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
26- لاهیجی، شمس‌الدین محمّد. (1387). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز. با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمّدرضا برزگر خالقی و عفّت کرباسی. چاپ هفتم. تهران: خاشع.
27- مولوی، جلال‌الدین محمّد. (1369). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد الین نیکلسون. چاپ سوم. تهران: سپهر.
28-______________. (1389)، فیه ما فیه. با تصحیحات و حواشی بدیع الزّمان فروزانفر. تهران: بهزاد.
29- نسفی، عزیزالدین. (1379). الانسان الکامل. تصحیح و مقدمۀ ماریژان موله. چاپ چهارم.تهران: طهوری.
30- نیکلسون، رینولد.الّین. (1366). مقدمۀ رومی و تفسیر مثنوی معنوی. ترجمه و تحقیق اوانس اوانسیان. چاپ دوم. تهران: نی.
31- همایی، جلال‌الدین. (1369). مولوی­نامه. چاپ هفتم. تهران: هما.
32- یثربی، سیّد یحیی. (1377)، فلسفۀ عرفان. چاپ چهارم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیۀ قم.