خوانش تطبیقی تاریخ نگاری منظوم در مدایح ابن هانی و امیر معزی (مطالعه موردی: مضامین، ساختار‌های ادبی و تصاویر شاعرانه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زابل.

چکیده

به ­طورکلی تاریخ ­نگاری منظوم یا ثبت وقایع تاریخی در شعر شاعران عرب و ایران، جایگاه ویژه­­ای داشته­ است؛ امّا این امر در عصر عبّاسی به نحو گسترده و متفاوتی در ادب عرب ظهور­یافته و شاعران ایرانی نیز در این دوره، به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با شعر و ادبیّات عرب پیدا­کرده­ اند، در ثبت وقایع تا حد زیادی متأثر از بزرگان شعر و ادب عرب­ بوده­اند. بر این اساس، مدایح تاریخی امیر معزّی را که به­عنوان یک شاعر درباری که در لغت، تصاویر شعری و مضمون متأثر از شعرای عرب و از جمله متنبی است، می­توان از جنبه­های مختلف با مدایح تاریخی ابن هانی که  او نیز از متنبی تأثیر پذیرفته و ملقب به متنبی مغرب است، مقایسه­کرد. وی بسیاری از مضامین مدایح خود را به­ صورت مستقیم و آگاهانه، از طریق مطالعه و تسلط بر اشعار برخی از شاعران عرب هم­ عصر یا پیش از خود یا غیرمستقیم و ناآگاهانه، با  تأثیر پذیری از برخی شاعران ایرانی هم­عصر یا پیش از خود، از شاعران عرب اخذ ­کرده و در تعدادی از قصاید خود، طرح کلی، ساختار عمومی و مضامین و تصاویر شعری قصاید عربی را رعایت کرده­ است. در این پژوهش، با بررسی و مقایسۀ مدایح تاریخی این دو شاعر، ضمن بیان وجوه اشتراک و افتراق آنها در مضون، ساختار و تصاویر شعری، جایگاه هریک از آنها در ثبت وقایع تاریخی عصر خود، نشان­ داده ­شده ­است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Versified Historiography in Ibn Hani and Amir Moezi's Panegyrics (A Case Study: Themes, Literary Structures, and Poetic Images)

نویسنده [English]

  • Forough Elahi
چکیده [English]

Generally, versified historiography or recording historical events has had a special place in Arabic and Persian poetry. But this has been widely and differently emerged in Arabic literature in Abbasside era. Iranian poets of this era had been greatly influenced by eminent Arab poets and litterateurs in recording historical events, as they had made a close relationship with Arabic literature and poetry. In this respect, the historical panegyrics of Amir Moezi as a court poet influenced by Arab poets like Mutanabbi in his use of words , poetic images, and themes could be compared from different aspects with the historical panegyrics of Ibn Hani who has been also influenced by Mutanabbi and is called the “Mutanabbi of the west”. He has -directly and consciously- adopted many of the themes in his panegyrics from Arabic poems, through the study and mastery of the poems of some contemporary or earlier Arab poets- or indirectly and unconsciously- through the influence of some contemporary or earlier Iranian poets. And he had observed the overall design, general structure, themes, and poetic images of Arabic odes in a number of his odes. So, in this research, by comparing and examining the historical praises of these two poets and expressing their similarities and differences in terms of theme, structure, and poetic images, the position of each of them in recording the historical events of their eras was shown.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Hani
  • Amir Moezi
  • Panegyric
  • versified historiography
1- آبرامند، مایرهوارد،گلت و هارپهام،جفری. (1386). فرهنگ­وارۀ اصطلاحات ادبی. ترجمۀ سیامک بابایی. چاپ هشتم. تهران: جنگل.
2- ابن خلکان، احمد بن محمّد بن ابی بکر. (1430). وفیات الاعیان.  قاهره: دارالاحیا التراث العربی.
3- ابن الاثیر، علی بن محمّد. (1301). تاریخ الکامل. القاهره: طبعه الازهریه.
 4- امیر معزّی، محمّد بن عبد الملک. (1318). دیوان امیر معزّی به سعی و اهتمام عباس اقبال. تهران: چاپخانۀ اسلامیه.
5- بسج، احمد امین. (1414). ابن هانی­ الاندلسی؛ عصره و بیئته و حیاته و شعره. الطبعة الاولی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
6- جون علی، محمّد تقی. (2007). المتنبی مؤرخا. الطبعة الاولی. بغداد: دارالشؤون الثقافة العامه.
7- دود پوتا، عمر محمّد. (1382). تأثیر شعر عربی در تکامل شعر فارسی. ترجمۀ سیروس شمیسا. تهران: صدای معاصر.
8- رامین، علی و حامی،کامران و همکاران. (1389). دانش­نامۀ دانش­گستر، ج 17. تهران: مؤسسۀ علمی و فرهنگی دانش­گستر.
9- سمرقندی، امیردولتشاه. (1381). تذکره الشعرا. تصحیح ادوارد براون. چاپ دوم. تهران: اساطیر.
10- شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1373). صورخیال در شعر فارسی. چاپ چهارم. تهران: آگاه.
11- صفا، ذبیح الله. (1387). تاریخ ادبیّات در ایران. چاپ دوم. تهران: فردوس.
12- الطبری، ابوجعفر محمّد بن جریر. (1979). تاریخ الطبری. تحقیق محمّد ابی الفضل ابراهیم. ط3. مصر: دارالمعارف.
13- علی، زاهد. (1429). تبیین المعانی فی شرح دیوان ابن هانی­الاندلسی المغربی. القاهره: مطبعة المعارف.
14- فروخ، عمر. (1984). تاریخ الادب العربی. بیروت: دارالعلم للملایین
15- متنبی، ابوالطیب. (1986). دیوان. شرح عبدالرحمن البرقوقی. بیروت: دار­الکتاب العربی.
16- المسعودی، ابوالحسن علی بن الحسین بن علی. (1965). مروج الذهب. تحقیق محمّد محیی الدین عبدالحمید. الطبعه الرابعه. القاهرة: المکتبه التجاریه الکبری.
17- مقریزی،احمد­­­­­بن­علی. (1996). اتعاظ­ الحنفا باخبار­­الائمة الفاطمیین الخلفاء. الطبعة الثانیة. مصر: المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه.
18- الیعلاوی، محمّد. (1985). ابن هانی ­الاندلسی، شاعرالدولة الفاطمیه. لبنان: دارالعرب الاسلامی.