مطالعۀ تطبیقی ادیسۀ هومر و گرشاسب نامۀ اسدی طوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه رازی

چکیده

ادب تطبیقی می­ کوشد تا زمینه­ های آفرینش، اثرگذاری­ ها، شباهت ­ها و اختلافات آثاری چون ادیسه و گرشاسب­نامه و رهیافت­ های بشر را در انواع ادبی­ ای چون حماسه، بیابد و بسنجد و پیوستگی فرهنگ مشترک آغازین و بن­ مایه ­های فکری و ناخودآگاه جمعی­شان را مشخص کند. این پ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ژوهش، با دیدگاه آمریکایی در مطالعات تطبیقی و فارغ از جنبۀ تأثیر و تأثر و تنها بر اساس نشان­ دادن همسانی ­ها و   ناهمسانی­ ها، به تطبیق این دو اثر فرهنگ مشترک هند و اروپایی می پردازد. پژوهش حاضر، در سه جنبۀ داستانی، محتوایی و ادبی، ادیسه و گرشاسب­نامه را با یکدیگر سنجید ه­است و حاصل اینکه، جدای از همسانی ­های عناصر داست ان­پردازی که مشابهت ­های متعدّدی را در طرح، ایستایی شخصیّت­ ها، اعتماد به سرنوشت و... نشان می­ دهد، همانندی­ های محتوایی را در  فراواقعیّت­ها و به ­خصوص در گذر از دریاها، غلبۀ تقدیر، مرگ، جهان پس از مرگ، خواب و مبارزه­ های متعدّد با نیروهای مخالف و جادو، بین این دو اثر می ­توان دید. در جنبۀ ادبی، غلبۀ وصف در دو اثر مشهود است. این وجوه مشترک، به دلیل داشتن روح حماسی- اسطوره­ای مشترک این اقوام است که برای استقرار خود جنگیده ­اند. البتّه، پیام­ ها و پی­رنگ­ ها و گفتمان دینیِ دو اثر ، از هم جداست و تأکید بر وفاداری به پیمان ازدواج در ادیسه، آن را مؤثّر و ارجمند می­ کند ولی جهان­گشایی برای ضحاک، از اهمیّت محتوایی گرشاسب­نامه می ­کاهد. پی­رنگ ادیسه، بر بنیاد بازگشت پادشاه به کشور، پس از پیروزی است و فرستنده و قهرمان، هر دو یکی هستند، درحالی ­که پی­رنگ گرشاسب­نامه، سفر برای فتح سرزمین ­های دیگر است و فرستنده، ضحاک ماردوش و قهرمان، گرشاسب است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Homer’s Odyssey and Asadi Tousi’s Garshasb Nameh

نویسنده [English]

  • vahid mobarak
چکیده [English]

Comparative study helps investigate the grounds for creation, impression, similarities, and differences of works such as Homer’s Odyssey and Asadi Tousi’s Garshasb Nameh. It tries to find and evaluate human approaches in literary works such as epic, and to identify their intellectual themes, collective unconsciousness. Based on the American school of comparative literature, and regardless of the issue of impression, this study tries to compare the above mentioned works with regard to their similarities and differences in the light of their common Indo-European background. The study compares Homer’s Odyssey and Asadi Tousi’s Garshasb Nameh on the three narrative, contextual, and literary bases. Despite their similar narrative elements in plot, character consistency, trust in destiny, etc., there are also many thematic similarities regarding supernatural elements like crossing the seas, defeat by the Fate, death, the after-world, dream, struggles between opposing forces, and magic. From literary aspect, description is very outstanding in both works. The similarities arise from common mythical-heroic spirit of the two nations who have fought for their establishment. Messages and religious discourse are different in these works, but emphasis on marriage as a commitment makes Odyssey valuable; Zahak’s obsession with expanding his kingdom impairs thematic significance of Garshasb Nameh. The plot of Odyssey is based on the return of the king to his country after victory, hence the sender and hero are the same, while the plot of Garshasb Nameh is the expedition for overcoming other lands, the sender is Zahak, and Garshasb is the hero.

کلیدواژه‌ها [English]

  • comparative study
  • Homer’s Odyssey
  • Asadi Tousi’s Garshasb Nameh
-کتاب­ها
1- اسدی طوسی، علی بن احمد. (1386). گرشاسب­نامه. به کوشش حبیب یغمایی. تهران: دنیای کتاب.
2- الخطیب، حسام. (1999). آفاق الأدب­المقارن، عربیاً و عالمیاً، دمشق: دارالفکر.
3- بی­نیاز، فتح­الله. (1387). درآمدی بر داستان­ نویسی و روایت­ شناسی. تهران: افراز.
4- تاریخ سیستان.. (1391). تهران: نشر مرکز.
5- دیکسون، مایک. (1385). دانشنامۀ اساطیر ایران و روم. ترجمۀ رقیّه بهزادی.تهران: طهوری.
6- سرّامی، قدمعلی. (1373). از رنگ گل تا رنج خار. چاپ دوم. تهران: علمی و فرهنگی.
 7- صفا، ذبیح­الله. (1369). حماسه­ سرایی در ایران. چاپ پنجم. تهران: امیرکبیر.
8- طاهری، حمید و مبارک، وحید. (1388). چشمۀ آفتاب. چاپ چهارم. قزوین: سایه­گستر.
9- طه ندا. (1380). ادبیات تطبیقی. ترجمۀ زهرا خسروی. چاپ دوم. تهران: فرزان روز.
10- عبود، عبده. (1999). الأدب­المقارن (مشکلات و آفاق). دمشق: اتحاد الکتّاب العربی.
11- علوش، سعید. (1987). مدارس ­الادب­ المقارن دراسه منهجیه. المرکز... العربی.
12- فردوسی، ابوالقاسم. (1379). شاهنامه. مصحّح: سعید حمیدیان. چاپ پنجم. تهران: قطره.
13- قلی­زاده، خسرو. (1388). فرهنگ اساطیر ایرانی. چاپ دوم. تهران: نشر کتاب پارسه.
14- کریستن­سن، آرتور. (1355). آفرینش زیانکار در روایات ایرانی. ترجمۀ احمد طباطبایی. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
15-کزازی، میرجلال الدین. (1368). از گونه­ ای دیگر. تهران: نشر مرکز.
 16- _____________. (1384). آب وآیینه. تبریز: آیدین.
17- گویارد. فرانسوا. (1374). ادبیات تطبیقی. ترجمۀ خان­محمدی. تهران: پاژنگ.
 18- گیل­گمیش. (1382). ترجمۀ احمد شاملو. تهران: چشمه.
19- مبارک، وحید. (1383). دو خورشید رخشان. تبریز: فروزش.
20- میرصادقی، جمال. (1388). عناصر داستان. چاپ ششم. تهران: سخن.
 21- هومر. (1379). ادیسه. ترجمۀ میرجلال­الدین کزازی. چاپ دوم. تهران: نشر مرکز.
22- ____. (1387). ایلیاد و ادیسه. ترجمۀ سعید نفیسی. تهران: هرمس.
-مقاله­ ها
1-آیدنلو، سجّاد. (1381). «زرّین­کوب و شاهنامه». کتاب ماه ادبیات و فلسفه. سال پنجم. شمارۀ 60، صص 79-70.
2- بدوی، امین عبدالمجید. (1343). «الدراسات الادبیه»، الادب العربی. شمارۀ 24، صص 285-265.
3- ذوقی، سهیلا و ذاکری، احمد. (1391). «آیین تعلیمی کفن و دفن و سوگواری در هشت اثر حماسی». تحقیقات تعلیمی وغنایی زبان و ادب فارسی. شمارۀ 13، صص 98-83.
4- سرکاراتی، بهمن. (1376). «بازشناسی بقایای افسانۀ گرشاسب در منظومه­ های حماسی ایران». نامۀ فرهنگستان. شمارۀ 10، صص 38-5.
5- سلطانی، علی و ودی، آذر. (1383). «زن در اساطیر». کتاب ماه هنر و ادبیات. شماره­ های 75 و76، صص 137-130.
6- شاه­نسی، شیدا. (1383). «درآمدی برحماسۀ ادیسه». کتاب ماه هنر. شماره ­های 76 و75، صص 167-162.
7- طغیانی اسفرجانی، اسحاق. (1377). «مقایسۀ اجمالی حماسه­ های ایرانی و غیرایرانی». دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی اصفهان. شمارۀ 12، صص 130-98.
8- محمودی، محمود. (1393). «کاربرد صفت هنری در شاهنامه و ادیسه». کهن ­نامه ادب فارسی. دورۀ پنجم، شمارۀ 2، صص 45-23.
9- مدبری، محمود و زارع، زهرا. (1388). «بررسی تطبیقی سفرهای دریایی گرشاسب و داستا ن اسکندر». شمارۀ 16، صص 280-263.
10- معتضد کیانی، خداداد. (1391). «منش قهرمانان درگرشاسب­نامه». رشد آموزش ادب فارسی. شمارۀ 103، صص 44-42.
11- مهرکی، ایرج. (1381). «منبع اسدی در سرودن گرشاسب­نامه». مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی سمنان. شمارۀ3، صص 85-73.
12- نوروزی­پناه، علی. (1368). «فردوسی و هومر» چیستا.  شمارۀ 64، صص 497-485.
13- واردی، زرّین. (1384). «بازگشت؛ نیم نگاهی به سفرهای ادیسه و منطق­ الطیر». مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی شیراز. دورۀ 22،  شمارۀ3، صص 228-218.