بررسی تطبیقی نمادهای خورشید و پرواز در اسطورۀ ایکاروس و شعر عطار نیشابوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه زبان و ادبیات انگلیسی - دانشگاه رازی

2 کرمانشاه

چکیده

در این پژوهش، با تکیه بر نظریات یونگ در زمینۀ ناخودآگاه جمعی و در چارچوب مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، به مقایسۀ نمادهای خورشید و پرواز در اسطورۀ ایکاروس و اشعار عرفانی عطار پرداخته شده است تا چگونگی استفاده از این نمادها برای بیان مفاهیم پیچیده‌ای همچون فنا و جاودانگی در دو فرهنگ متفاوت معلوم شود. مقایسۀ نمادهای خورشید و پرواز در نسخه‌های مختلف اسطورۀ ایکاروس در شعر شاعران انگلیسی و اشعار عرفانی ادب فارسی معلوم می‌کند که اشاره به خورشید و پرندگان در هر دو دسته اشعار، اشاره‌ای نمادین است که به‌شکل مشابهی استفاده شده است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که ایکاروس شباهت بسیار زیادی به عاشقان توصیف شده در اشعار عرفانی دارد. او نیز برای رسیدن به خورشید به عشق تکیه می‌کند و با فراموش کردن جسم و جانش راه فنا را در پیش می‌گیرد. اگرچه در پایان ایکاروس جان خود را از دست می‌دهد، مرگ او حیاتی دوباره است. همچنین پرواز ایکاروس به‌سوی خورشید، همچون پروازی که در اشعار عرفانی دیده می‌شود در حقیقت نماد عروج به سرزمین جاودانگی و دست‌یافتن او به حقیقت است و همان فنایی را در خاطر ما زنده می‌کند که عرفایی چون عطار در شعر خود آورده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Sun and Flight as Symbols in the Myth of Icarus, and the Poetry of Attar Neishabouri

چکیده [English]

Relying on Yung’s theories of collective unconscious, and in the framework of American school of comparative literature, this study is an attempt to compare sun and flight as symbols in different versions of the myth of Icarus in English poetry, with Persian mystical poetry. The authors argue that the Sun and the act of flying in both lyrics are symbolic referrals used by these poets. The findings demonstrate that Icarus is very similar to the lovers described in mystical poetry. He relies on love to reach the sun and thus forgets his body and soul. Although Icarus dies at the end, his death is a new life. In fact, Icarus’s flying toward the sun, like the flying in mystical poetry is an ascent toward the land of immortality, and his achieving the truth reminds us of the union with the beloved that great theosophists like Attar described in their poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mysticism
  • Mythology
  • The Sun
  • birds
  • Icarus
  • Attar
- کتاب‌ها
1- الیاده، میرچا. (1376). رساله در تاریخ ادیان. جلال ستاری. تهران: سروش.
2- افلاطون. (1362). پنج رسالۀ افلاطون. محمود صناعی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
3- پورنامداریان، تقی. (1364). داستان پیامبران در کلیات شمس. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
4- تبریزی، غلامرضا. (1373). نگرشی بر روان­شناسی یونگ. تهران: جاودان خرد.
5- حجازی، بهجت‌السادات. (1383). انسان کامل از نگاه عطار. مشهد: ایوار.
6- دانش‌پژوه، منوچهر. (1388). آفتابی در میان سایه‌ای. تهران: همشهری.
7- ریتر، هلموت. (1379). دریای جان. مهرآفاق بایبوردی. تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
8- زرین‌کوب، عبدالحسین. (1379). سرّ نی. چاپ دوم. تهران: انتشارات علمی.
9-_________________. (1378). صدای بال سیمرغ. چاپ دوم. تهران: سخن.
10- شایگان، داریوش. (1371). هانری کربن: آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی. باقر پرهام. تهران: آگاه.
11- شمس تبریزی، محمدبن علی. (1356). مقالات شمس. تصحیح محمدعلی موحد. تهران: دانشگاه صنعتی شریف.
12- عطار نیشابوری، فریدالدین. (1384). دیوان عطار. تصحیح تقی تفضلی. تهران: علمی و فرهنگی.
13-________________. (1381). الهی‌نامه. تصحیح فؤاد روحانی. چاپ دوم. تهران: زوار.
14-________________. (1386). منطق‌الطیر. چاپ ششم. تهران:  دُر.
15- گریمال، پیر. (1357). فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمۀ احمد بهمنش. تهران: امیرکبیر.
16- محمدی، احمد. (1368). اندیشه‌های عرفانی عطار. تهران: نشر ادیب.
17- مولانا، جلال‌الدین محمّد. (1386).کلیات شمس تبریزی. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. چاپ سوم. تهران: فراروی.
18- یونگ،کارل گوستاو. (1368). چهار صورت مثالی. ترجمۀ پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.
19- یونگ،کارل گوستاو. (1352). انسان و سمبول‌هایش. ترجمۀ ابوطالب صارمی. تهران: امیرکبیر.
- مقاله‌ها
1- آذرگون، علی. (1383). «نماد در منطق‌الطیر عطار نیشابوری». فصل­نامۀ ادبیات فارسی. شمارۀ دوم، صص151ـ130.
2- آلدریج، اون. (1389). «ادبیات تطبیقی: موضوع و روش تحقیق». ترجمۀ سید مسیح ذکاوت. ادبیات تطبیقی (ویژه‌نامۀ فرهنگستان). 1/1 پیاپی، صص173-170.
3- بهزادی، رقیه (1380). «نماد در اساطیر».کتاب ماه هنر. سال چهارم، شمارۀ 35 و 36، صص56ـ52.
4- هنری، رماک. (1391). «تعریف و عملکرد ادبیات تطبیقی». ترجمۀ فرزانه علوی‌زاده. ادبیات تطبیقی. ویژه‌نامۀ فرهنگستان. 3/2 پیاپی6، صص 73-54.
5- کریر، ژان کلود. (1379). «منطق‌الطیر عطار نیشابوری». داریوش مؤدبیان. فصل­نامۀ هنر. سال نوزدهم، شماره 46، صص76ـ64.
6- کوپا، فاطمه و همکاران. (1389). «از منطق‌الطیر عطار تا جاناتان، مرغ دریایی ریچارد باخ». مجلۀ جستارهای ادبی. شمارۀ 170، صص. 70ـ49.
7- کوشکی،زهرا. (1389). «انعکاس عشق در آیینۀ ادیان». ماهنامۀ تخصصی اطلاعات حکمت و معرفت. سال ششم، شمارۀ ششم، صص44.
8- لعل‌بخش، پدرام. (1393). «بررسی تطبیقی پرندگان وصورخیال مرتبط با آنان در «منطق‌الطیر» عطار و «انجمن مرغان»چاسر». پژوهش ادبیات معاصر جهان. دورۀ 19، شمارۀ 2، صص 208ـ191.
9- موحد، محمدعلی. (1388). «هنر شفیعی کدکنی در تصحیح عطار». بخارا. سال یازدهم. شماره 70، صص69ـ64.
10- ولک، رنه. (1391). نام و ماهیت ادبیات تطبیقی. ترجمۀ سعید رفیعی خضری. ادبیات تطبیقی (ویژه­نامۀ فرهنگستان). 3/2  پیاپی6، صص53-14.
- منابع انگلیسی
1- Darwin, Erasmus. )2010(. The Botanic Garden (Part IV). Available from: http://www.poemhunter.com/poem/the-botanic-garden-part-iv/ Accessed October 11, 2014.
2- Faber, Riemer. )1998(. Daedalus, Icarus, and the Fall of Perdix: Continuity and Allusion in Metamorphoses. Hermes. 126. Bd. 
3- Hamilton, Edith. )2012(. Mythology: Timeless Tales of Gods and Heroes. New York: Grand Central Publishing.
4- Rico. Gabriel Lusser. )1989(. Daedalus and Icarus within. The English Journal. Vol. 78. No. 3.
5- Rosado. Jose. )2008(. F. “Icarus”. Available from http:// www.poemhunter.com/poem/icarus-4/www.poemhunter.com. Accessed September 20, 2014.