اصلاح یک خطا؛ سرچشمة نوع ادبی تمثیل رؤیا کجاست؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای دانشگاه پیام نور

2 عضو هیئت دانشگاه پیام نور

3 عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور

چکیده

تمثیل رؤیا عنوان گونه‌ای از تمثیل‌های داستانی است که برخی فرهنگ‌های اصطلاحات ادبی به آن پرداخته؛ بخش اوّل داستان گل سرخ (13م) را به عنوان معروف‌ترین نمونة آن در قرون وسطی معرّفی و دربارة نمونه‌های قدیمی‌تر سکوت کرده‌اند. اثبات خویشاوندی میان کمدی الهی، دیگر تمثیل رؤیای قرون وسطی، با همانندان قدیمی‌تر شرقی‌اش، فرضیة اوّلین نمونه بودن داستان گل سرخ را نیز متزلزل و باب مناقشاتی را دربارة سرچشمة کهن این نوع ادبی گشود.
ما در این نوشتار برآنیم با نگاهی وسیع‌تر به ساختارِ روایت‌های بازمانده از آیین‌های رازآموزانه در قبایل بدوی، دنیای اسطوره‌ها، دفتر ادیان، و سفرهای رؤیاگون و معراج‌وار در زبان عربی و فارسی که از نظر زمانی بر داستان گل سرخ پیشی می‌گیرند اثبات کنیم نظر فرهنگ‌های اصطلاحات ادبی دربارة قدیمی‌ترین نمونة نوع ادبی تمثیل رؤیا نیاز به اصلاح و بازنگری دارد و در گام دوم در تلاشیم نشان دهیم تعیین خاستگاهی واحد برای این نوع روایت‌پردازی به نتیجه‌ای روشن نخواهد رسید و این نوع روایت‌پردازی بیش از آنکه گرده‌برداری تمدّنی از تمدّن دیگر باشد به محتوای ذهن بشر و تصورات او از جهان پس از مرگ وابسته است.
آثار کهن و برجستۀ نوع ادبی تمثیل رؤیا در زمرۀ متون کلاسیکی هستند که بارها در متون پس از خود باززایی شده‌اند و با بررسی و تحلیل ساختاری این نوع‌ روایت‌پردازی می‌توان به ساختار نوع ادبی جهانی تمثیل رؤیا دست یافت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Correcting a Mistake; What Is the Origin of Dream Allegory?

نویسنده [English]

  • fatemeh farhoodi pour 1
چکیده [English]

Some literary glossaries define dream allegory as a narrative allegory, bring the first part of “Roman de la Rose” (13th A.D) as its most famous examples in the Middle ages, and disregard the older ones. The relationship between “Divine Comedy”, another allegory in the Middle Ages, with its older and oriental counterparts, casts doubts upon the theory that introduces “Roman de la Rose” as the prototype allegory, and brought about arguments as to the ancient origin of this literary genre. With a broader look into the structure of the known dream works older than “Roman de la Rose”, this study tries to proof that the theory of literary glossaries about the oldest example of dream allegory needs modifications, and in the second step, it is tried to show that proposing a single origin for this genre of narration does not lead to a bright conclusion; More than being pure imitation of other civilizations, dream allegory reflects man’s concept of mind regarding the after world. The old, outstanding dream allegories are among classic texts recreated in later texts; by analyzing the structure of this type of narration it will be possible to reach the structure of dream allegory as a genre.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dream allegory
  • Roman de la Rose
  • structure
  • Roman initiatique
-کتاب‌ها
1-کتاب مقدّس، عهد قدیم و عهد جدید.(1380). ترجمة فاضل خان همدانی و ویلیام گلن هنری مرتن.کتاب مکاشفات یوحنای‌الهی. تهران: اساطیر.
2ـ آموزگار، ژاله و تفضّلی، احمد.(1375). اسطورة زندگی زردشت. تهران: چشمه.
3ـ اب‍ن‌ ع‍رب‍ی‌، م‍ح‍م‍ّد ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌. (1376). ما ز بالاییم و بالا می‌رویم (ترجمۀ الاسراء الی مقام الاسری). ترجمة قاسم انصاری. تهران: طهوری.
4- افلاطون. (1353). جمهور. ترجمة محمّدحسن لطفی. تهران: خوشه.
5-  الیاده، میرچا. (13٦8).  آیین‌ها و نمادهای آشناسازی (رازهای زادن و دوباره زادن). ترجمة نصرا... زنگویی. تهران: آگه.
6ـ برتلس، یوگنی ادواردوویچ. (253٦). تصوّف و ادبیّات تصوّف. مقالة «یکی از منظومه‌های کوچک سنایی، دربارة سیر العباد الی المعاد». ترجمة سیروس ایزدی. تهران: امیرکبیر.
7- بردسیری کرمانی، شمس‌الدین محمّد. (1349). مصباح الارواح، به‌کوشش بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
8 ـ تفضّلی، احمد. (1377).تاریخ ادبیّات ایران پیش از اسلام. تهران: سخن.
9ـ دانته اَلیگیری.(1347). کمدی الهی. ترجمة شجاع الدین شفا. تهران: امیرکبیر.
10- دِ بروین ی.‌(1378). حکیم اقلیم عشق (تأثیر متقابل دین و ادبیّات در زندگی و آثار حکیم سنایی غزنوی). ترجمة مهیار علوی مقدم، محمّدجواد مهدوی. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
11- ژینو، فلیپ. (1382). ارداویراف­‌نامه (ارداویراز‌نامه) متن پهلوی، حرف‌ نویسی، برگردان متن پهلوی، واژه‌نامه. ترجمه و تحقیق: ژاله آموزگار. تهران: معین- انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران.
12- ساندرز، ن، ک.(137٦) . حماسة گیل‌گمش. ترجمة اسماعیل فلزی. تهران: هیرمند.                 
13- ستّاری، جلال.(137٦). رمز اندیشی و هنر قدسی. تهران: نشر مرکز.
14- سجادی، سیّد ضیاءالدین.(1374). حی بن یقظان و سلامان و ابسال. تهران: سروش.
15- سونیه،ـ ل.(1357).ادبیّات فرانسه در قرون وسطی. ترجمة عبدالحسین زرین­کوب. تهران: امیرکبیر.
16- عطّار، فریدالدین. (1386). مصیبت‌نامه. تصحیح و تعلیقات محمّدرضا شفیعی کدکنی. سخن: تهران.
17- فتوحی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
18- فروخ، عمر. (1342). عقاید فلسفی ابوالعلاء فیلسوف معره. ترجمة حسین خدیوجم. تهران: سازمان کتاب‌های جیبی.
19- فضل، صلاح. (1985). تأثیرالثقافه الاسلامیه فی الکومدیا الالهیه لدانتی. بیروت: دارالافاق الجدیده.
20-کمپیل، جوزف. (1384). قهرمان هزار چهره. ترجمة شادی خسروپناه. مشهد: گل آفتاب.
21ـ-گریمال، پیر. (253٦). فرهنگ اساطیر ایران و روم. ترجمة احمد به­منش. تهران: دانشگاه تهران.
22-  مایل هروی، رضا. (135٦). سیر العباد الی المعاد حکیم سنایی غزنوی. کابل: بیهقی.
23-  مجروح، سیّدبهاءالدّین. (135٦/ 1977). «سیری در سیر العباد الی المعاد». سیر العباد الی المعاد حکیم سنایی غزنوی. به کوشش رضا مایل هروی. کابل: بیهقی.
24-  مدرّس صادقی، جعفر. (1375).  قصّه‌های شیخ اشراق. تهران: نشر مرکز.
25- مک کال، هنریتا. (1373). اسطوره‌های بین‌النهرینی. تهران: نشر مرکز.
26-  میرصادقی، جمال و میرصادقی(ذوالقدر)، میمنت. (1377). واژه‌نامة هنر داستان‌نویسی (فرهنگ اصطلاح‌های ادبیّات داستانی). تهران: کتاب مهناز.
27- ویرژیل. (1375). انه‌اید . ترجمة  میرجلال‌الدین کزّازی. تهران: نشر مرکز.
28-  هارت، جرج‌.(1374). اسطوره‌های مصری. ترجمة عبّاس مخبر. تهران: نشر مرکز.
29- هومر.(1379). ادیسه. ترجمة نفیسی. تهران: انتشارات علمی ‌و فرهنگی.
30- یونگ، کارل گوستاو. (1377). انسان و سمبول‌هایش، با همکاری ماری لویزفون فرانتس...[ و دیگران]. ترجمة محمود سلطانیه. تهران: جامی.
- مقاله‌ها
1- اکبرلو، منوچهر. (1379). «سیری در ادبیّات باستانی ایران (معرّفی ارداویراف­نامه از نوشته‌های دورة ساسانی)». جوان، ص 9.
2- خادمی، حمیدرضا. (1385). «کارکرد متخیله در دریافت امور غیبی از دیدگاه ابن سینا». پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی. شمارۀ30، صص 117- 138.
3- فتوحی، محمود. (1385). «تمثیل رؤیای تشرّف». شوریده­ای در غزنه. تهران: سخن. صص 289- 319.
4- ________. (1388)، «سیرالعباد سنایی در گسترۀ ادبیّات تطبیقی». ثنای سنایی ـ مجموعه مقالات همایش بین‌المللی سنایی. تهران: خانۀ کتاب. صص498ـ509.
5- فرهودی­پور، فاطمه. (1388). «تمثیل رؤیا و مناسبات بینامتنی». ثنای سنایی ـ مجموعه مقالات همایش بین‌المللی سنایی. تهران: خانة کتاب، صص 510 -535.
6- نیکلسون، رونالد آلن. (1323) .«سنایی پیشرو ایرانی دانته». ترجمة عباس اقبال آشتیانی. یادگار. سال اوّل، شمارۀ 4، صص48-57.
 
- پایان‌نامه
1- اسموژنسکی، مارک. (137٦). «ساختار رمزی سیر العباد الی المعاد حکیم سنایی غزنوی( ارائۀ متن انتقادی و درآمدی بر شرح آن)». پایان­نامة دکتری. تهران: دانشگاه تهران.
 
- منابع انگلیسی
1- Abrams, M.H. (1366). A Glossary of Literary Terms. Tehran: Islamic Azad University.
Baldick, Chris (1990),The concise Oxford dictionary of literary terms,:  Oxford University Press , Oxford.
Codden, J.H. (1984). A Dictionary of Literary Terms.Penguin Books.
Ross Murfin, Supryia M. Ray. (2009).The Bedford glossary of critical and literary terms. Boston.
Ruse, Christina &Marilyn Hopton. (1992). The Cassell Dictionary of Literary and Language Terms (Cassell reference), Cassell. p.96.
Quinn, Edward. (2006). A dictionary of literary and thematic terms, check mark books.
Webster, Merriam. Webster's new collegiate Dictionary.Allegor.