بررسی تطبیقی "مناظره شمشیر و قلم" در زبان فارسی و عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار بخش زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد

2 دانشیار بخش زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران

چکیده

چکیده:
"مناظره شمشیر و قلم" یکی از انواع مناظرات خیالی محسوب می شود که توجه صاحبنظران را به خود جلب کرده است." شمشیر و قلم" هرکدام، نماد یکی از عناصر بسیار مهم و حیاتی در تشکیل تمامی حکومت ها به شمار می آیند. "شمشیر" نماد جنگ آوران و نظامیان و "قلم" نماد اندیشمندان و فرهیختگان. در این مقاله به بررسی ساختاری و مضمونی مناظره های شمشیر و قلم در دو زبان فارسی و عربی، نحوه ورود و خروج نویسندگان به مناظره ها، عناصر به کار رفته در این مناظره ها و بیان شباهت ها و تفاوت ها، پرداخته شده است. هدف نویسندگان این مناظره ها علاوه بر مدح و ابراز قدرت نویسندگی، آموزش مسائل دینی، اخلاقی و تاریخی و علمی بوده است. در زبان فارسی، غالبا قلم شروع کننده مناظره است اما در زبان عربی، شمشیر ابتدا مناظره را شروع می کند که این مسأله دلیل تاریخی دارد. پایان مناظره‌ها به صلح ختم شده است و از آنجا که نویسندگان در هر دو زبان از آبشخور اسلام سیراب گشت اند، استفاده از آیات قرآن به وفور مشاهده می شود


کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of ‘Sword and Pen” Debate in Persian and Arabic

نویسندگان [English]

  • Behnam Farsi 1
  • Abolhasan Amin moghadasi 2
1 Yazd university
2 Associate Professor; Tehran University
چکیده [English]

“Sword and Pen” is among the fanciful debates that have attracted critics’ attentions. Sword and pen are considered as important symbols in the formation of all governments. ‘Sword’ symbolizes warriors and the military, while ‘pen’ symbolizes intellectuals and the elite. This study deals with a structural and content analysis of the debates between the sword and the pen, in Persian and Arabic, how writers join and leave the debates, the elements used in such debates, and their similarities and differences. In addition to exaltation and showing their authorial skills, writers of such debates intended to teach religious, moral, historical, and scientific lessons. The pen usually triggers the debate in Persian, whereas in Arabic, it is the sword that often starts a debate and this feature has a historical reason. Debates resolve peacefully, and due to the influence of Islam both on Persian and Arabic writers, verses from Qur’an are frequently cited.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Debate
  • Sword
  • Pencil
  • education
  • Peace
- منابع عربی
1- ابن بسام الشنترینی، ابوالحسن علی. (1997م). الذخیرة فی محاسن اهل الجزیرة. تحقیق احسان عباس. بیروت: دارالثقافه.
2- ابن الرومی، أبوالحسن علی بن العباس بن جریج. ( 1423ق). دیوان. شرح احمد حسن بسج. بیروت: دار الکتب العلمیه..
3- ابن خلدون، عبد الرحمن. (1992م). تاریخ ابن خلدون. بیروت: دار الکتب العلمیة.
4- ابن منظور، ابوالفضل محمد بن مکرّم. (1300ق). لسان العرب. بیروت:دار صادر.
5- ابوتمام، حبیب بن اوس الطائی. ( بی­تا). دیوان. تحقیق محمد عزت نصرالله. بیروت. دار الفکر.
6- احدب الطرابلسی، ابراهیم بن علی. (بی­تا). فرائد اللآل فی مجمع الامثال. تهران: مکتبه الاسدی.
7- ثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل. (1381ق). التمثیل و المحاظرﺓ. القاهره: داراحیاء الکتب العربیة.
8- جاحظ، عمر بن بحر. الحیوان. (1996م). تحقیق: عبد السلام هارون. بیروت: دار الجبل.
9- حاجی خلیفه، ابن عبدالله. مصطفی. (1362-1360ق). کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون. استامبول: دارالمعارف.
10- الحموی، ابوبکر علی. (1987م). خزانة الادب و غایة الارب. بیروت: مکتبة الهلال.
 11- شیخو، لویس. (1992م). مجانی الادب فی حدائق العرب. بیروت: دارالمشرق.
12- شوقی ضیف. ( 1986م). تاریخ الادب العربی. العصر العباسی الاوّل. مصر: دارالمعارف.
13- __________. (بی­تا). الفن و مذاهبه. القاهرة: دار المعارف.
14- صالح، رمضان. (2001م). الرسائل الادبیة. تونس: کلیة الآداب. 
15- الصدّیق، حسین. (2000 م). المناظره فی الادب العربی و السلامی. بیروت:مکتبه لبنان.
16- طه ندا. (1991م). الأدب المقارن. بیروت: دار النهضة العربیة.
17- العاکوب، عیسی. (بی­تا). تاثیر الحُکم الفارسی فی الأدب العربی. (بی­جا): طلاس.
18- عتیق، عبدالعزیز. (1976م). الادب العربی فی الاندلس. بیروت: دارالنهضه.
19- القلقشندی، ابوالعباس احمدبن علی. (1331ق). صبح الاعشی فی صناعه الانشاء. القاهره: المطبعة الامیریة.
20- المتقی، علی بن حسام ادین. (1364ق). کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال. حیدرآباد دکن: دائر المعارف العثمانیة.
21- المتنبی، ابوالطیب. ( 1403ق). دیوان. بیروت: دار بیروت للطباعة و النشر.
22- مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی. ( 1376ق). بحار الانوار. تهران: آخوندی-اسلامیه.
23- المقری، أحمد بن محمد. (1408ق). نفح الطیب من غضن الأندلس الرطیب. بیروت: دار احیاء.
24- المکاوی، عبدالغفار. ( 1994م). جذور الاستبداد: قراءة فی ادب قدیم. کویت: المجلس الوطنی للثقافة و الفنون و الأدب.
25-  الماردینی، رغداء. (2008م). المناظرات الخیالیة فی المشرق و المغرب و الاندلس. دمشق: دارالفکر.
26- النویری، شهاب­الدین احمد عبدالوهاب. (1935م). نهایة الادب فی فنون الادب. القاهره: مطبعة دارالکتب المصریة.
27- الهاشمی، احمد. ( 1379ش). جواهر الادب فی ادبیات و انشاء لغة العرب. تهران: استقلال.
- منابع فارسی
1- ابراهیمیان، حجت­ الله. ( 1383). اسلام و ایران. تهران: کانون اندیشۀ جوان.
2- ابن خلدون،  (1352). مقدمه. ترجمۀ محمد پروین گنابادی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
3- ابوالمجد تبریزی، محمد بن مسعود تبریزی. (1381). سفینۀ تبریز. تهران: دانشگاه تهران.
4- افشار، ایرج و هانس روبرت رویمر. (1376). سخنواره. تهران: توس.
5- افشار، ایرج. ( 1356). یادگارنامۀ حبیب یغمایی. تهران: فرهنگ ایران زمین.
6- پورجوادی، نصرالله. (1385الف). زبان حال در عرفان و ادبیات فارسی. تهران: هرمس.
 7- _________. (1385ب). نامۀ فرهنگستان. فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ضمیمۀ شمارۀ 26. تهران: آذر.
8- حر عاملی، محمد بن الحسن. (1376). وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة. طهران: اسلامیه.
9- حنا الفاخوری، (1383). تاریخ الادب العربی. ترجمۀ عبدالحمید آیتی. تهران: توس.
10- شاملویی، حبیب­الله. (1374). تاریخ ایران از ماد تا پهلوی. تهران: کاویان.
11- شمس­الدین آملی، محمد بن محمود. ( 1377). نفایس الفنون فی عرایس العیون. تصحیح ابوالحسن شعرانی. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
12-  شمس قیس  رازی،. (1360). المعجم فی معاییر اشعار العجم. تهران:  زوّار.
13- غزالی، ابو حامد محمد. (1351). نصیحه الملوک. تصحیح جلال­الدین همایی. تهران: انجمن آثار ملی.
14- فروزانفر، محمدحسین بدیع الزمان. (1316). سخن و سخنوران. تهران: خوارزمی.
15- معزّی، محمد بن عبدالملک نیشابوری. ( 1362). دیوان. تهران: مرزبان.
16- میرخواند، محمد بن خاوند شاه بن محمود. (1380). تاریخ روضه الصفا فی سیره الانبیا و الملوک و الخلفا. تصحیح جمشید کیان­فر. تهران: اساطیر.
17- یاحقی، محمدجعفر و محمدرضا خسروی. ( 1371). کتاب پاژ. مشهد: آستان قدس رضوی.