یادداشتی بر اسطوره ضحاک (مطالعه تطبیقی میان شاهنامه-کوش نامه و گزیده ای از متون اسلامی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی

چکیده

چکیده:
اسطورۀ اژی‌دهاک یکی از قدیمی‌ترین و شناخته شده‌ترین اسطوره‌ها در ادب فارسی از دوران کهنسال تا به دوران اسلامی است. اسطورۀ اژی‌دهاک از راه متون اوستایی شناخته شده است؛ در ادبیات زرتشتی به زبان پهلوی نیز، اسطوره‌ای شناخته شده بشمار می‌آید. بس پیداست که این اسطوره، یادگار نوشته‌های پسا-ساسانی را نیز به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است.
مطالعۀ تطبیقی این اسطوره در منابع اسلامی از بن مایۀ همانند و نزدیک آن در منابع عربی-فارسی حکایت دارد. با وجود این، در کوش نامه، سرودۀ حکیم ایرانشان ابی الخیر، داستان درمان بیماری ضحاک با پیدایی پزشکی هندی گره خورده است که این نکته در سایر متون عربی-فارسی شناخته شده، دیده نمی‌شود. این مقاله تلاش دارد تا به‌یاری رخدادهای نخستین سده‌های اسلامی، چرایی حضور این پزشک هندی در درمان بیماری ضحاک را توضیح دهد؛ آنجا که نگارنده ضحاک را با هارون و پزشک هندی را با پزشک نامدار هندی یعنی منکه، پزشک معالج آن خلیفۀ ستمگر، سنجیده است.
واژه‌های کلیدی: ضحاک، کوش نامه، منکه هندی، متون عربی-اسلامی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A New Comparative Note on Zahhak’s Myth (According to Sasanian and Post-Sasanian Texts)

نویسنده [English]

  • Daryoosh Akbarzadeh
Research Institute of ICHTO: Scientific Staff
چکیده [English]

Abstract
Zahhak’s Myth is one of the oldest and most well-known myths in the Persian literature from ancient times to new periods.
The myth is known through the Avestan text; however, in Zoroastrian Pahlavi texts, it is a prominent myth and clearly, it had influenced Post-Sasanian texts, too.
A comparative study of the myth based on Post-Sasanian texts shows a close similarity in Arabo-Persian texts.
Yet, in Kush-nameh, by Hakim Iranshan ibn Abal-Khayr, an Indian physician has been mentioned-- with respect to treatment of Zahhak’s illness-- to whom there is no reference in other known Arbo-Persian texts.
With reference to the developments of the early Islamic centuries, I have tried to explain why Zahhak’s myth has been mingled with an Indian physician. I compare Zahhak with Harun the Caliph, and the Indian physician with Manka, the great Indian physician.
It is known that Manka, a famous scientist and translator of some Sanskrit texts into Persian, arrived in Baghdad, most probably around 193 Hegira, to treat the Caliph. His stay in Baghdad is a brilliant period with regards to translation of scientific texts from Indic to Iranian and later into Arabic. Muslim writers have highly respected him such as Abu-Rayhan Birun’s report.
Keywords: Zahhak, Kush-nameh, India, Manka, Post-Sasanian texts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zahhak
  • Kush-nameh
  • Manka
  • Arabo-Persian texts